O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti «organik kimyo va og’ir organik sintez texnologiyasi»

Gl
itse
rinni allilxlorid va epixlorgidrin orqali olinishi 
Ko’rib chiqilayotgan gl
itse
rin olish usuli uch bosqichni qamrab oladi:
1) propi
le
nni yuqori xaroratlarda xlorlash; 
2) birinchi bosqichda olingan allilxloridni gipoxlorlash; 
3) ikkinchi bosqichda olingan epixlorgidrinni sovunlash.
O’rganilayotgan s
xe
ma bo’yicha gl
itse
rin ishlab chiqarishda asosiy xom 
ayosh va yordamchi ma
te
riallar bo’lib, propit
le
nning miqdori 98 % dan kma 
bo’lmagan siqilgan propi
le
n va suyuq xlor (xlorgazidagi xlorning miqdori 99 % 
dan kam bo’lmasligi 
ke
rak) xizmat qiladi.
R
ae
ktorda asosiy 
re
a
ktsi
ya allilxlorid olish jarayoni amalga oshiriladi: 
СН
2
=СН – СН
3
+С1
2
→СН
2 
= СН-СН
2
С1+НС1 
Shu bilan birga qo’shimcha mahsulotlar 1,3-dixlorpropi
le
n: 

---

СН
2 
= СН - СН
3 
+ 2С1
2
→ СНС1= СН - СН
2
С1, 
2-xlorpro
pe
n 
СН
2
= СН – СН
3 
+ С1
2
- 
СН
2 
= ССl – СН
3 
+ НСl 
ham hosil bo’ladi
1-xlorpro
pe
n va 2-xlorpro
pe
nlar hosil bo’lish 
re
a
ktsi
yasi amalga oshuvchi 
jarayonlarda polixloridlar, smollara va koks hosil bo’lishini taxmin qilish qiyin 
emas. Sis
te
mada bir 
ne
cha 
re
aktorlardan foydalanish, jarayonni uzluksiz o’tkazish 
imkoniyatlarini 
be
radi.
2-rasm. Xlorlash usuli bilan glitserin olish texnologik sxemasi: 
1-nasos, 2-isituvchi, 3-reaktor, 4-drossel ventili, 5- separator, 6- buglatish kublari, 
7- filtrlar, 8- suvni xaydash kolonnasi; 9-ogir fraktsiyani ajratish kolonnasi, 10-
kondensator deflegmator, 11-kaynatgichlar. 
Epixlorgidrin va 5-6% li Na
2
CO
3
eritmasi 1-nosas yordamida emul-
siyalanadi, 0,6-1,0 MPa bosimda siqiladi va 2-isitgich orqali 3-trubkali reaktorga 
yuboriladi. Bu yerda yuqorida keltirilgan reaktsiya sodir bo’ladi, natijada va uning 
oddiy efirlari xosil bo’ladi. Reaktsiya aralashmasi 4-klapanda faza (SO
2
va suv 
bug’lari) suyuq fazadan (glitserinning suvli eritmasi, uning efirlari, NaCl) va 
reaktsiyaga kirishmagan Na
2
CO
3
ajratiladi. Glitserin va suvning uchuvchanligida 
katta fark bulganligi sababli asosiy massani bug’latish yuli bilan amalga oshiriladi: 
suyuklik ketma-ket 6-bug’latish kublaridan utadi, ulardan birinchisi tashkaridan 

---

yuboriladigan bug, ikkinchisi esa birinchi kubdan keladigan bug yordamida 
isitiladi. Xar bir bug’latish apparatidan so’ng suyuqlik 7-filtrdan o’tkaziladi va u 
yerda NaCl dan ajratiladi.
Taxminan 80% glitserin bug’latilgandan sung 8-kolonnada suvdan ajratish 
uchun rektifikatsiyalanadi va 9-kolonnada esa yukori kaynaydigan glitserin 
efirlaridan ajratiladi. Kolonnaning oxirgi distillyati 98-99% li glitserindan iborat. 
Uni ko’pincha aktivlangan ko’mir yordamida adsorbirlash orqali qo’shimcha 
tozalanadi.