O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti qalandar abduraxmonov, Samandar qurbonov
Pensiya miqdorining shakllanish tarkibi
Download 1.97 Mb. Pdf ko'rish
|
П INSON TARAQQIYOTI 2 тахрир булди
- Bu sahifa navigatsiya:
- 9.3-rasm. O‘zbekistonda pensiya miqdorining shakllanish tarkibi
|
9.6. Pensiya miqdorining shakllanish tarkibi
Pensiya miqdori ish stajining muddatiga bog‘liq bo‘lib, u pensiyaning tayanch miqdoridan, ish staji uchun pensiyaning oshirilishidan, pensiyaga qo‘shiladigan ustama haqlardan tarkib topadi (4.3-rasm). Yoshga doir, I va II guruh nogironlariga nogironlik, ota-onasidan judo bo‘lgan (chin yetim) bolalarga yoki eri vafot etgan yolg‘iz onaning bolalariga, har bir bolaga boquvchisini yo‘qotganlik uchun pensiyani hisoblab chiqarishda pensiya miqdori eng kam oylik ish haqining kamida 100 foiz, oilaning mehnatga layoqatsiz har bir a’zosiga boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi uchun – kamida 50,0 foiz bo‘lishi shart. O‘zbekiston Respublikasi oldida alohida xizmatlari bo‘lgan shaxslarga – xizmatlariga qarab – pensiya tayanch miqdoriga eng kam oylik ish haqining 100 foizdan 150 foizgacha, yoshidan qat’i nazar imtiyozli pensiyaga chiqish huquqiga ega bo‘lgan artistlarga – 75 foiz, teatr-konstert tashkilotlari artistlari va badiiy xodimlariga, teatr va musiqa san’ati ijodiy xodimlari tayyorlovchi o‘quv muassasalarining professor-o‘qituvchilari va konsertmeysterlariga, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilaydigan ro‘yxatga ko‘ra – 50 foiz, vafoti harbiy xizmat yoki ichki ishlar organlaridagi xizmat majburiyatlarini bajarish bilan bog’liq harbiy xizmatchilarning hamda ichki ishlar organlari xodimlarining ota-onalariga va yangi nikohdan o‘tmagan beva xotinlariga (beva erlariga) – 30 foiz qo‘shiladi. 118 9.3-rasm. O‘zbekistonda pensiya miqdorining shakllanish tarkibi Ish staji to‘liq bo‘lmagan chog‘dagi pensiyalar: - yoshga doir pensiyalar uchun – eng kam oylik ish haqining 50 foizdan; - I guruh nogironlariga nogironlik pensiyalari uchun – eng kam oylik ish haqining 100 foizdan; Pеnsiya miqdorining shakllanish tarkibi Tayanch miqdor Ish staji uchun oshirish (ortiqcha har 1 yilga, tayanch miqdorga qo‘shimcha) Ustama haqlar (eng kam ish haqining) Yoshga doir pеnsiya uchun ‒ o‘rtacha oylik ish haqining 55,0% I va II guruh nogironlik pеnsiyasi uchun ‒ o‘rtacha oylik ish haqining 55,0 % Boquvchisini yo‘qotganlik va chin yеtim pеnsiyasi uchun ‒ o‘rtacha oylik ish haqining 30,0% Boquvchisini yo‘qotganlik pеnsiyalari ‒ boquvchining o‘rtacha oylik ish haqining 0,5 % Yoshga doir pеnsiyalar ‒ o‘rtacha oylik ish haqining 1,0 % миқдорида I va II guruh nogironlik pеnsiyalari ‒ o‘rtacha oylik ish haqining 1,0 % Chin yеtim bolalarga tayinlanadigan boquvchisini yo‘qotganlik pеnsiyalari - eng kam oylik ish haqining 8 barobari I guruh urush nogironlariga – 150,0% II guruh urush nogironlariga – 125,0% Ko‘zi ojiz I guruh nogironlariga – 100,0% I guruh nogironlariga– 75,0% Urush yillarida mamlakat ichkarisida ishlaganlarga – 50,0% II guruh nogironlariga, urush qatnashchilari va ularga tеnglashtirilgan shaxslarga – 50,0% 119 - II guruh nogironlariga nogironlik pensiyalari uchun – eng kam oylik ish haqining 50 foizdan; - oilaning mehnatga layoqatsiz har bir a’zosiga boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi uchun – eng kam oylik ish haqining 50 foizdan; - ham otasi, ham onasidan judo bo‘lgan (chin yetim) har bir bolaga boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi uchun – eng kam oylik ish haqining 100 foizdan kam bo‘lmasligi lozim. Pensiyani hisoblab chiqarish uchun olinadigan o‘rtacha oylik ish haqi ketma-ket ishlangan oltmish kalendar oylar uchun qayta hisoblangan ish haqining umumiy miqdorini oltmishga bo‘lish yo‘li bilan aniqlanadi. Pensiyani hisob-kitob qilish uchun pensiyani hisoblash bazaviy miqdorining o‘n baravaridan ortiq bo‘lmagan miqdordagi o‘rtacha oylik ish haqi olinadi. Yoshga doir va nogironlik pensiyalarini hisoblashda fuqaroda talab etiladiganidan ortiqcha ish stajining har bir to‘liq yili uchun pensiyaning tayanch miqdori pensiyani hisoblab chiqarish uchun olinadigan o‘rtacha oylik ish haqining 1 foizi miqdorida oshiriladi. Boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasini hisoblashda fuqaroda talab etiladiganidan ortiqcha ish stajining har bir to‘liq yili uchun pensiyaning tayanch miqdori pensiyani hisoblab chiqarish uchun olinadigan o‘rtacha oylik ish haqining 0,5 foizi miqdorida oshiriladi. Misol: Pensiya tayinlash uchun 30 yil ish stajiga ega 50 yoshga to‘lgan I guruh nogironligi belgilangan fuqaroning oxirgi o‘n yillik mehnat faoliyati davomiyligi 2010-2019-yillarga to‘g‘ri kelgan. Uning tanlovi bo‘yicha 2014-2018-yillardagi 60 oylik ish haqlaridan o‘rtacha oylik ish haqi aniqlanadi. Besh yillik (60) oylik ish haqi jamlanadi va xosil bo‘lgan miqdor 60 ga bo‘linadi. Jami besh yillik oylik ish haqi miqdori 138 000 000 so‘m ushbu aniqlangan summani 60 ga bo‘lsak fuqaroning o‘rtacha bir oylik ish haqi miqdori kelib chiqadi 2 300 000 (138 000 000 ÷ 60 = 2 300 000) so‘m. Aniqlangan o‘rtacha oylik ish haqining 55 % miqdori pensiyaning tayanch miqdori hisoblanadi. 2 300 000 × 55 % = 1 265 000 so‘m pensiyaning tayanch miqdori. 50 yoshida nogironlik belgilangan fuqaro uchun talab qilingan ish staji 14 yil misolda keltirilgan fuqaroning ish staji davomiyligi 30 yil. 16 yil talab qilingan ish stajidan ko‘proq ish stajiga ega Ana shu 16 yilning har bir to‘liq yili uchun pensiya miqdori ushbu fuqaroning 120 2014‒2018- yillardan aniqlangan o‘rtacha oylik ish haqi miqdorining bir foizi miqdorida oshirilib boriladi. Demak 16 yil ortiqcha ish staji uchun pensiya miqdori 368 000 (2 300 000 × 16 % = 368 000) so‘mga oshiriladi. I guruh nogironligi bo‘lgan shaxs uchun pensiyani hisoblash bazaviy miqdorining 50 foizi miqdorida ustama haq to‘lanadi- 144 358,80 (262 470 × 50 % = 144 358.80) so‘m umumiy pensiya miqdorini aniqlaymiz Bunda: pensiyaning tayanch miqdori (1 265 000) + ish staji uchun pensiyaning oshirilishi (368 000)+ ustama haq (144 358,80) = 1 777 358 so‘m umumiy pensiya miqdori 30 . Download 1.97 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|