O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti qalandar abduraxmonov, Samandar qurbonov
Download 1.97 Mb. Pdf ko'rish
|
П INSON TARAQQIYOTI 2 тахрир булди
|
Filippin va Gruziya tajribalari. Bu borada, xorijiy mamlakatlar
tajribasini, aynan Filippin va Gruziya tajribalarini o‘rganish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Masalan, Gruziya 2019-yil 1-yanvardan yangi pensiya tizimini joriy qildi. Ushbu islohotdan birinchi maqsad pensiya yoshidagi fuqarolarni moliyaviy qo‘llab-quvvatlash bo‘lsa, ikkinchi maqsad kapital bozorini rivojlantirish hisoblanadi. Gruziyada yangi pensiya tizimini to‘liq tadbiq qilishni bir necha bosqichda amalga oshirish rejalashtirilgan. Birinchi bosqichda 2019- yil 1-yanvardan 40 yoshdan kichik bo‘lgan barcha ishchilar (ish bilan ta’minlanganlardan tashqari) yangi pensiya tizimiga majburiy kiritildi. Yoshi 40 yoshdan oshgan ishchilar va o‘z-o‘zini ish bilan ta’minlaganlar ixtiyoriy ravishda yangi tizimda ishtirok etishlari mumkinligi belgilandi. Gruziya yangi pensiya tizimi 2+2+2 sxemasida ishlaydi. Ya’ni yillik daromadi 24 000 larigacha (79,6 mln. so‘m) bo‘lgan ishchilar uchun daromadining 2 foizi miqdorida badal ishchi tomonidan, 2 foizi – ish beruvchi tomonidan va yana qo‘shimcha 2 foizi miqdorida davlat tomonidan o‘tkaziladi. Yiliga 24 000 laridan 60 000 larigacha (199 mln. so‘m) daromad oluvchilar uchun davlat tomonidan 1 foiz miqdorida pensiya badallari o‘tkazilib beriladi. Agar yillik daromadi 60 000 laridan oshsa, davlat tomonidan ulush qo‘shilmaydi. 122 Shuningdek, birinchi bosqichda yangi pensiya tizimida qatnashish yoki qatnashmasligidan qat’i nazar nafaqaga chiqqan har bir gruziyalik standart davlat pensiyasini (hozirda 180 lari – 62 AQSh dollar) olishga haqli. Mazkur pensiya tizimida qatnashuvchilar o‘z jamg‘armalarini investitsiyalarga yo‘naltirishda uchta tanlovga ega. Bunda qatnashuv- chilar kelajak uchun jamg‘arayotgan mablag‘larini investitsiyalarning risk darajasi va undan keladigan daromaddan kelib chiqib, kam riskli, o‘rtacha riskli va yuqori riskli investitsiyalarga yo‘naltirishlari mumkin. Shunday bo‘lsada, a’zolikning dastlabki besh yilida qatna- shuvchilar faqat kam riskli investitsiya portfelini tanlay oladilar. Gruziya tajribasini chuqur tahlil qilgan holda hamda mamlaka- timizda 2019-yil 1-yanvardan joriy qilingan yangi soliq tizimiga asosan fuqarolarning majburiy badallarini (8 foiz) bekor qilinishi hamda shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya badallarining 2 foizdan 0,1 foizga tushirilishi samaradorligini hisobga olib, mamlakatimizda davlat pensiya ta’minoti tizimiga qo‘shimcha ravishda davlat ijtimoiy himoya fondi yoki xususiy pensiya fondlarini tashkil etish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Bunday pensiya fondlarining paydo bo‘lishi iqtisodiy rivojlanish uchun zarur bo‘lgan uzoq muddatli mablag‘larni jamg‘arishga va bu orqali kapital bozorini rivojlantirishga yordam beradi. Shu bilan birga, ta’kidlash lozimki, Gruziya pensiya tizimiga o‘xshash xususiy pensiya fondlarini (yoki davlat ijtimoiy himoya fondini) tashkil etilishi xususiy sektorda faoliyat olib borayotgan ishchi-xizmatchilar uchun ham manfaatli bo‘lganligi bois ularning ish haqlarini “konvert”dan buxgalteriya balansiga ko‘chirilishiga rag‘bat uyg‘otadi. Fondlarda jamg‘arilgan mablag‘lar kreditlar uchun garov vazifa- sini o‘taydi. Shuningdek, mazkur fondlarda jamg‘arilgan mablag‘lar aholi tomonidan olinadigan kreditlar uchun garov vazifasini o‘tashi mumkin. Xususiy pensiya fondlarini (yoki davlat ijtimoiy himoya fondini) tashkil etishda Xalq bankida jamg‘ariladigan shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya badallariga to‘lanadigan real foiz stavkalari ijobiyligini aniqlash va mazkur mablag‘lardan foydalanish samarador- ligini baholash hamda mazkur fondlarning moliya bozorida ishtirok 123 etishini belgilab beruvchi me’yoriy-huquqiy hujjatlar bazasini shakllantirish lozim bo‘ladi. Download 1.97 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|