O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent to‗qimachilik va engil sanoat instituti

 
Qo‗l berib so‗rashish qoidalari 
 Qo‗l  berib  salomlashish  muloqot    etiketining  bir  qismi  sifatida  shakllagan 
jarayondir.   Qo‗l  berib  so‗rashish  odatda  erkaklarga  xos  xususiyat  hisoblansada, 
hozirda  u barcha  yoshdagi  va jinsdagi  insonlar  uchun  ham birdan amal qilmoqda.  
CHunki,  qo‗l  berib  so‗rashish  orqali  inson  insonning  kayfiyatini,  sog‗ligini,  xatto 
fe‘l-atvorini  ham  bilib  olishi  mumkin.    Qo‗l  berib  salomlashishning  ushbu 
xususiyatlari  ikkitomonlama  muloqotning  boshlanish  belgisidir.    Qo‗l  berib 
so‗rashish  asosan  tanishish  va  tanishtirish  marosimida,  shartnoma  va  bitim 
imzolaganda, g‗oliblik va mag‗lublikni tan olganda, minnatdorchilik izhor etganda, 
tabriklaganda,  xayrlashganda  va  hokazo  xolatlarda  qo‗llaniladi.    Qo‗yida 

---

 
49 
e‘tiboringizga  havola  qilinadigan  tavsiyalar  qo‗l  berib  so‗rashishning  odobiga 
tegishlidir: 

 
o‗zatilgan qo‗l albatta muallaq qolmasligi kerak bu – insonni erga urish bilan 
barobar bo‗lib qoladi.  

  ikki  qo‗l  bilan  qo‗lni  siqib  so‗rashish  haddan  tashqari  xursand    holatda, 
minnatdorchilik belgisi sifatida qabul qilinadi.  

  ikki  qo‗l  berib  so‗rashish  paytida  albatta  so‗z  bilan  ifodalanadi,  bunda 
minnatdorchilik so‗zlari va boshqa iliq so‗zlar qo‗llash mumkin.  

 
qo‗l berib so‗rashish tez va qisqa bo‗lishi lozim.  

 
qo‗l  berib  so‗rashish  davomida  ozgina  egilib  qo‗yish,  so‗rashayotgan 
insonga nisbatan hurmatni belgilaydi.  

  ostonada, stol ustidan qo‗l berib so‗rashish xunuk ko‗rinadi.  

  tanishini  ko‗rib  qolgan  taqdirda  ham  binoning  boshidan  bu  boshiga  qo‗lni 
cho‗zib kelish insonni qo‗lgili xolatga solib qo‗yadi.  

  ayol kishi bilan uchrashib qolganda, ayol birinchi bo‗lib qo‗l o‗zatmaguncha 
erkak qo‗l o‗zatmaydi.  

  ayol  kishini  qo‗lini  ko‗p  ushlab  turish  mumkin  emas,  bu  uni  noqulay 
vaziyatga solib qo‗yishi mumkin.  
G.S.Pyurbeevning  fikricha
21
,  ko‗p  xalqlarda  qo‗l  bilan  salomlashiladi.  Aslida, 
u  odat  qalmuq  va  mo‗g‗ul  xalqi  uchun  bayramlarda,  masalan  ―Oq  oy‖  (―belыy 
mesyas»)  Sagan  podsho  davrida  qishdan  chiqib,  bahor  fasli  kirib  kelishi  bilan 
barcha  kishilar  o‗ng  qo‗lini  berib,  bir-birlarini  ekin  ekish,  bog‗dorchilik  va 
hayvonlarni  yaxshi  boqish  uchun  sharoitlar  maqbul  bo‗lganligi  uchun 
tabriklashgan.  
Salomlashganda 
jargon, 
ko‗cha 
so‗zlarini, 
bo‗zib 
talaffo‗z 
etiladigan “privetik”,  “salyutik”,   “chao”,  “poka”kabi  so‗zlarni  ishlatmaslik 
maqsadga  muvofiq.    Odatda,  ro‗paradan  keluvchi  kishiga  u  etib  kelguncha,  ya‘ni 
orada 3-4 qadam qolgach salom beriladi.  
                                                
21 
Пюрбеев Г.Ц. Речевой этикет и язык жестов у монголов и калмыков// НКСР, с. 121. 

---

 
50 
Sizga mutlaqo tanish bo‗lmagan kishi salom bersa, albatta ―alik‖ olish va uning 
yanglishganligini  sezdirmaslik  kerak    Bunday  xolatda  elka  qisish  yoki  hayron 
bo‗lib qarash odobsizlik hisoblanadi.  
Umuman, o‗zbekchilikda salomlashishni o‗zi hamsuhbatingizing sizga bo‗lgan 
munosabatni  shakllantiradi.    G‗arb  odatiga  ko‗ra  yoshi  katta  ayollar  bilan 
ko‗rishayotganda  o‗rnidan  turib,  tavoze‘  bilan  boshni  silkitib  salomlashiladi.  
Bizda  esa  bu  nafaqat  katta  yoshlilar,  balki  umuman  xotin-qizlarga  nisbatan  ham 
qo‗llaniladi.    Zero,  har  bir  qiz  yoki  ayol  o‗sha  xonadon  egasining  nomusi 
hisoblanadi.    Bu  bilan  erkak  boshqa  bir  erkakni  oriyati  va  hurmatini  o‗z  joyiga 
qo‗yayotgan  hamda  boshqalardan  ham  o‗ziga  nisbatan  shuni  talab  qilayotgan 
bo‗ladi.    Agar  ayollar  qurshovida  bo‗lsangiz,  unda  umumiy  ravishda  bir  marta 
salomlashib  qo‗yiladi.    Etiketni  bo‗zilishi  ko‗rishuvning  shovqinli  tarzi 
hisoblanadi.    Odamlar  oldida  hozir  bo‗lishingiz  bilan  salomlashuvingiz  u  daraja 
o‗zingizga  qaratadigan  tarzda  bo‗lmaslik  lozim.    Salomlashuv,  tanishuv  yoki 
suhbatdoshlik uchun eng qulay madaniyatli usuli hisoblanadi.