O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

3-bosqich. 
YAkuniy 
(15 min.) 
3.1. Ishga yakun yasaydi umumiy xulosalar qiladi, 
talabalarni baholaydi. 
3.2. Kelgusi mavzuni Insert usulida o`qib kelishni mustaqil 
ish uchun vazifa qilib beradi.
3.1. 
Tinglaydilar, 
vazifani yozib 
oladilar. 
1-ilova 
Blis-so`rov savollari 
 
1. Talab nima? 
2. Taklif nima? 
3. Talab qonunini qisqa izohlang. 
4. Taklif qonunini qisqa izohlang. 
5. Muvozanat va bozor muvozanati tushunchalariga ta‘rif bering.
6. Iste‘molchi didi nimani belgilaydi? 
umumlashtirishni, tahlilni tizimlashtirish 
ko`nikmasini hosil qilish; 
- o`z fikrni shakllantirish va bildirish 
jarayonini tashkil qilish; 
- kommuniksiya, guruhda ishlash 
ko`nikmalarini rivojlantirish. 
tushunib oladi; 
- talab va taklif qonunining mazmunini bilib 
oladi; 
- iste‘molchi hatti-harakati nazariyasi va uning 
amaliy ahamiyatini tavsiflaydi. 
- bozor muvozanatining yuzaga kelish shart-
sharoitlarini idrok etadi. 
O„qitish uslubi va texnikasi 
Blis-sorov, birgalikda oqiymiz, munozara. 
O„qitish vositalari 
Ma‘ruzalar matni, oquv qollanmasi, marker, 
doska 
O„qitish shakli
individual va guruh boyicha O‘qitish. 
O„qitish shart-sharoiti
 
Kompyuter texnologiyalari, proektor bilan 
ta‘minlangan auditoriya. 

---

157 
O`quv materiallar 
Talab va taklif tushunchalari 
Ehtiyojning faqat pul bilan ta‘minlangan qismi talabga aylanadi. Demak, talab – bu pul bilan 
ta‘minlangan ehtiyojdir. Ehtiyoj zarur miqdordagi pul bilan ta‘minlanmasa, u «xohish», istak» 
bo`lib qolaveradi. Talabning bir qator muqobil variantlari mavjud bo`ladi, chunki narx 
zgarishi bilan tovarning sotib olinadigan miqdori ham o`zgaradi. Shu bog`liqlikdan kelib 
chiqib, talabga quyidagicha ta‘rif berish mumkin: ma‘lum vaqt oralig`ida, narxlarning mavjud 
darajasida iste‘molchilarning tovar va xizmatlar ma‘lum turlarini sotib olishga qodir bo`lgan 
ehtiyoji talab deyiladi. Boshqacha qilib aytganda talab – pul bilan ta‘minlangan ehtiyojdir. 
Talablar turlicha bo`lib, odatda bir xil tovar yoki xizmatlarga bo`lgan talabning ikki turi farq 
qilinadi: yakka talab va bozor talabi. Har bir iste‘molchining, ya‘ni alohida shaxs, oila, 
korxona, firmaning tovarning shu turiga bo`lgan talabi yakka talab deyiladi. Bir qancha 
(ko`pchilik) iste‘molchilarning shu turdagi tovar yoki xizmatga bo`lgan talablari yig`indisi 
bozor talabi deyiladi. Hozirda iqtisodiy adabiyotlarda talabning turli ko`rinishlari ajratishga 
alohida e‘tibor qaratilmoqda. Jumladan, ishlab chiqarish omillariga talab (ishlab chiqarish 
talabi) va iste‟mol buyumlariga talab (aholi talabi) farqlanadi. Shuningdek, haqiqiy (tovar 
va xizmatlarga haqiqatda namoyon bo`luvchi), qondirilgan (haqiqiy talabning bozorda tovar 
va xizmat sotib olish orqali qondirilgan qismi) va qondirilmagan (haqiqiy talabning bozorda 
zarur tovarlarning yo`qligi yoki ular assortimenti va sifatining xaridor talabiga javob 
bermasligi sababli qondirilmagan qismi) talablar farqlanadi.
Qondirilmagan talab turli shakllarda namoyon bo`lishi mumkin: yashirin, joriy,