O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti
Download 8.29 Kb. Pdf ko'rish
|
|
PUL Pulning vazifalari qiymat o‟lchovi muomala vositasi jahon puli jamgarish vositasi To‟lov vositasi 144 Seminar mashgulotining texnologik kartasi Bosqichlar, vaqti Faoliyat mazmuni O„qituvchi talaba 1-bosqich. Kirish (10 min.) 1.1. Mavzu, reja va maqsad, seminar mashgulotining rejasi ma‟lum qilinadi. Eshitadilar va mavzuni yozadilar 2-bosqich. Asosiy (45 min.) 2.1. Muammoli masalalarni oqib beradi, muammoni shakllantiradi va muammoli dars qoidasini eslatib otadi (1- ilova). 2.2. Bilimlarni faollashtirish maqsadida asosiy tushunchalar borasida blis sorov va test otkazadi (2 va 3- ilova). 2.1. Eshitadilar, eslaydilar. Savollarga javob beradilar. 2.2. Guruhlarda ishlaydilar 3-Mavzu. Tovar-pul munosabatlari rivojlanishi va bozor munosabatlarining shakllanishi Seminar mashgulotining o„qitish texnologiyasi Vaqti: 2 soat Talabalar soni: 45-50 nafar O„quv mashg„ulotining shakli Mustaqil ishlash konikmalarini shakllantirish boyicha muammoli seminar. Seminar mashgulotining rejasi 1. Tovar ishlab chiqarishning vujudga kelish va bozor munosabatlarining paydo bolishi. 2. Tovar va uning xususiyatlari. Tovarning nafliligi va ayirboshlanish nisbati (qiymati). 3. Tovar qiymati va qiymat qonuni. 4. Pulning kelib chiqishi, iqtisodiy mazmuni va vazifalari. 5. Tovar-pul munosabatlarining rivojlanish bosqichlari. 6. O`zbekistonda tovar-pul munosabatlari qaror topish shart- sharoitlari. Oquv mashgulotining asosiy maqsadi: tovar-pul munosabatlari rivojlanishining bozor iqtisodiyoti shakllanishi va amal qilinishidagi roli va ahamiyatini tushunib olish, asosiy iqtisodiy kategoriyalarning mohiyatini bilib olish. Pedagogik vazifalar: - tovar ishlab chiqarishning vujudga kelishining bozor munosabatlari paydo bolishiga bogliqligini tushuntirish; - tovarning xususiyatlari, nafliligi va ayirboshlanish nisbati togrisida tasavvur hosil qilish; - qiymat qonunining amal qilishi togrisida tushuncha hosil qilish; - pulning kelib chiqishi va tovar-pul munosabatlarining rivojlanish bosqichlarini korsatish; - O`zbekistonda tovar-pul munosabatlari qaror topish shart-sharoitlarini korsatish. Oquv faoliyatining natijalari: Talaba: – tovar, qiymat, iste‘mol qiymati, almashuv qiymati, pul kategoriyalariga ta‘rif bera oladi; – tovarning asosiy xususiyatlarini tavsiflay oladi; – qiymat qonunining mazmunini tushuntirib bera oladi; – O`zbekistonda tovar-pul munosabatlari qaror topish shart-sharoitlari va xususiyatlarini bilib oladi. O„qitish uslubi va texnikasi Muammoli usul, blis-sorov. O„qitish vositalari Ma‘ruza matni, proektor, marker, konspektlar O„qitish shakli Frontal, jamoa va guruhlarda ishlash. O„qitish shart-sharoiti Guruhlarda ishlash uchun moljallangan auditoriya 145 2.3. Talabalarni guruhlarga boladi va guruhlar e‘tiboriga vazifani havola qiladi. Vazifa sifatida berilgan muammoli savollarning javoblarini guruhlarda ozaro muhokama qiladi va taqdimotga tayyorlaydi. 2.4. Guruh sardorlari muhokamani, oz prezentasiya-larini taqdimotlarini namoyish qilishiga taklif etadi. 2.5. Noaniq jihatlarni aniqlashtiradi, savollarga javob beradi. Bajarilgan ishlarni, guruhlar faoliyatini baholaydi. Ozlashtirish darajasini aniqlash uchun nazorat savollari beradi. Zamonaviy bozor xo`jaligi modellari xususiyatlarini tushuntiradi (4--ilova). taqdimotga tayyorlanadilar. 2.3. Raqib guruhga savollar beradi. Munozarada ishtirok etadi. Eshitadilar, yozib oladilar. 2.4. Savollarga javob beradilar. 3-bosqich. YAkuniy (15 min.) 3.1. Mavzuni yakunlaydi, umumiy xulosa chiqaradi, ishtirokchilarni baholaydi, ragbatlantiradi. 3.1.Eshitadi, aniqlashtiradi va topshiriqni yozib oladilar. 1-ilova Munozara uchun savollar: 1.Tovar ishlab chiqarishning vujudga kelish va bozor munosabatlarining paydo bolishi ortasida qanday bogliqlik mavjud? 3. O`zbekistonda tovar-pul munosabatlari qaror topish shart-sharoitlarini tushuntiring. 2-ilova Blis-sorov uchun savollar 1. Tovarning xususiyatlaridan qaysi biri asosiy hisoblanadi? 2. Tovar qiymatining miqdoriga ta‘sir etuvchi omillar qaysilar? 3. Pul sotiladimi, sotilsa qiymati nimaga teng boladi? 4. Tovarning nafliligi va aniq mehnat ortasida qanday bogliqlik bor? 5. Tovarning almashuv qiymati va abstrakt mehnat ortasida qanday bogliqlik bor? 6. Tovar qiymatining asosini nimalar tashkil etadi?3-ilova 3-ilova Testlar 1. Tovar xojaligining vujudga kelishi va rivojlanish shart-sharoitlari nimadan iborat? a) ijtimoiy mehnat taqsimoti; b) mulk egalarining alohidalashuvi; v) mahsulotning ayirboshlash uchun ishlab chiqarilishi; g) bozorlarning vujudga kelishi; d) yuqoridagilarning barchasi. 2. Tovar qiymati qanday mehnat sarflarini ifodalaydi? a) individual; b) zaruriy; v) qoshimcha; g) ijtimoiy-zaruriy; d) umumiy. 3. Pulning qaysi vazifasi narxning shakllanishi bilan bogliq? a) muomala vositasi; b) tolov vositasi; v) qiymat olchovi; g) jamgarma vositasi; d) jahon puli. 4. Mehnat unumdorligi qanday aniqlanadi? a) mahsulot miqdorini uni ishlab chiqarishga ketgan ish vaqtiga nisbati bilan; b) mahsulot miqdorini qilingan sarf-xarajatlarga nisbati bilan; v) mahsulot miqdorini asosiy kapitalga taqqoslash yoli bilan; g) mahsulot miqdorini aylanma kapitalga taqqoslash yoli bilan; d) yuqoridagi barcha usullarda. 5. Mehnat intensivligi nima? a) mehnatning aniq turining mahsuldorligi; 2. Tovar-pul munosabatlarining rivojlanishiga nimalar sabab bolgan?. 146 b) mehnatning sarflanish tezligi va jadalligi; v) qollaniladigan mehnat hajmining ortishi; g) qollaniladigan mehnat hajmining qisqarishi; d) yuqoridagilarning barchasi. 6.Pulning qaysi vazifasi narxning shakllanishi bilan bogliq? a) muomala vositasi; b) tolov vositasi; v) qiymat olchovi; g) jamgarma vositasi; d) jahon puli. 7. Pulning vazifasi nimadan iborat? a) pul iste‘moli bilan ijtimoiy talabga bolgan investisiya omili; b) ijtimoiy taklif va almashuv uchun zarur bolgan miqdorni belgilaydigan kapital qoyilmalar omili; v) daromadlar va xarajatlarni hisobga olish tizimi; g) yagona hisob-kitob yurgizish, almashuv, jamgarma, muomala, tolov vositasi vazifasini bajaradi; d) iqtisodiy faoliyatni ragbatlantiradi. 8. Pulning kutilmagan qadrsizlanishidan aholining qaysi qismi koproq jabr koradi? a) obligasiya egalari; b) ishlab chiqaruvchilar; v) qarz oluvchilar; g) dehqon (fermer) xojaligi; d) doimiy daromad oluvchilar. 9.Pulning aylanish tezligi nimaga ta‟sir qiladi? a) tovar bahosiga; b) muomala uchun zarur pul miqdoriga; v) ayirboshlash kurslariga; g) foiz stavkasiga; d) sof eksport hajmiga. 10. Pulning vazifalaridan qaysi biri uning muomaladan chiqarilishini taqozo qiladi? a) muomala vositasi; b) qiymat olchov vositasi; v) jahon puli; g) tolov vositasi; d) boylik toplash vositasi. 4-ilova Zamonaviy bozor xo`jaligi modellari Mezonlar Ijtimoiy yo`naltirilgan bozor Aralash iqtisodiyot Korporativ iqtisodiyot Davlat dasturlarining maqsadga yo`naltirilganligi Fuqarolar manfaatlarini himoya qilish Tadbirkorlikni rivojlantirish bo`yicha shart- sharoitlar yaratish Yirik ishlab chiqarish man- faatlarini himoya qilish Iqtisodiyotni tartibga solish tamoyillari Uzoq muddatli dasturlarning ishlab chiqilishi Taktik usullar- dan ustun ravish-da foydalanish Asosiy ustuvor- liklarni belgi- lab olish Davlat sektori- ning iqtisodiyot- dagi ulushi 30% 10% atrofida Ahamiyatsiz darajada Ko`rsatilgan mezonlarga muvofiq keluvchi davlatlar Germaniya AQSh YAponiya, Shvesiya 147 Ma‟ruza mashgulotining texnologik kartasi Bosqichlar, vaqti Faoliyat mazmuni O„qituvchi talaba 1-bosqich. Kirish (10 min.) 1.1. Darsning avvalida talabalarga blis-savollarni tarqatadi (1-ilova) va javoblarni eshitadi. 1.1. Eshitadilar va savollarga javob tayyorlashadi. 2.1. Topshiriqlarni bajaradi, muammolarni juftlikda muhokama qiladi, savollarga javob beradi. 2.1. Mavzuga doir asosiy tushunchalarni ―Insert‖ jadvalida tarqatadi. Mazkur tushunchalar to`g`risida mulohaza yuritishni taklif etadi (2- ilova). 2.1.Eshitadilar. ―Insert‖ jadvalini to`ldiradilar. 2.2. Eshitadilar, muhim jihatlarni yozib oladilar. 4-Mavzu. Bozor iqtisodiyoti mazmuni va unga o`tishning O`zbekistondagi xususiyatlari Ma‟ruza mashgulotining o`qitish texnologiyasi Vaqti: 2 soat Talabalar soni: 45-50 nafar O„quv mashg„ulotining shakli Bilimlarni chuqurlashtirish va kengaytirish boyicha seminar mashguloti Ma‟ruza mashgulotining rejasi 1. Bozor iqtisodiyotining mazmuni va uning asosiy belgilari. 2. Bozor iqtisodiyotining afzalliklari va ziddiyatlari. 3. Bozor turlari va tuzilishi. 4.Bozor iqtisodiyotiga otish yollari, ularning farqlari va umumiy tomonlari. 5.O`zbekistonda bozor iqtisodiyotiga otishning asosiy xususiyatlari. Ma‟ruza mashgulotining asosiy maqsadi: talabalarga bozor iqtisodiyotining amal qilishi va rivojlanishi hamda O`zbekistonda bozor munosabatlari shakllanishining asosiy xususiyatlari togrisida bilim berish. Pedagogik vazifalar: - bozor iqtisodiyotining mazmunini ochib berish va uning asosiy belgilarini korsatish; - bozor iqtisodiyotining afzalliklari va ziddiyatlarini tahlil qilish; - bozor turlari va tuzilishini korsatish; - bozor iqtisodiyotiga otish modellari togrisida tushuncha berish; - O`zbekistonda bozor iqtisodiyotiga otishning asosiy xususiyatlarini ochib berish; - O`zbekistonda bozor islohotlarning asosiy va muhim natijalarini tushuntirish. O„quv faoliyatining natijalari: Talaba: - bozor iqtisodiyotining mohiyati va asosiy belgilarini bilib oladi; - bozor iqtisodiyotining afzalliklari va ziddiyatlarini idrok eta oladi; - bozor turlari va tuzilishi togrisida tasavvurga ega boladi; - bozor iqtisodiyotiga otish yollarining oziga xos jihatlarini bilib oladi; - O`zbekistonda bozor iqtisodiyotiga otish xususiyatlari va bozor islohotlarning asosiy natijalarini tahlil qila oladi. O„qitish uslubi va texnikasi Ma‘ruza, birgalikda oqiymiz, munozara. O„qitish vositalari Ma‘ruzalar matni, oquv qollanmasi, marker, doska O„qitish shakli individual va guruh boyicha O‘qitish. O„qitish shart-sharoiti Kompyuter texnologiyalari, proektor bilan ta‘minlangan auditoriya. 148 2-bosqich. Asosiy (55 min.) 2.2. Bozor iqtisodiyotining muhim belgilarini amaliy misollar orqali tushuntiradi (3-ilova). 2.3. Bozor tushunchasiga ta‘rif berishni, uning turlarini sanab berishni taklif etadi. Bozorning asosiy vazifalarini sharhlab beradi. Zamonaviy bozor xo`jaligi modellari xususiyatlarini tushuntiradi (4--ilova). 2.4. O`zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o`tish xususiyatlarini ochib beradi, asosiy tamoyillarini sharhlaydi. 2.3. Bozor tushunchasiga ta‘rif beradilar, munozarada qatnashadilar. 2.4. YOzadilar, misollar keltiradilar. 3-bosqich. YAkuniy (15 min.) 3.1. ―Insert‖ jadvalidagi ―?‖ belgisi qo`yilgan noaniq qolgan savollarga javob beradi. 3.2. Mavzuga xulosa qiladi va faol ishtirok etgan talabalarni rag`batlantiradi. 3.3. Seminar mashhulotiga tayyorgarlik ko`rish uchun topshiriq beradi(6-ilova). Eshitadilar. YOzib oladilar. 1-ilova Blis-so`rov uchun savollar 1. Bozor iqtisodiyotiga o`tish zarurati nimalar bilan izohlanadi? 2. Bozor iqtisodiyoti boshqariladimi yoki o`z-o`zidan amal qiladimi? 3. Qaysi davlatlar bozor iqtisodiyoti amal qilishi bo`yicha namuna bo`la oladi? 4. O`zbekistonda bozor islohotlari nimadan boshlandi? 5. Davlat bozor islohotlarining ijrochisimi yoki tashabbuskorimi, nima uchun? 6. Bozor iqtisodiyotisiz xo`jalik yuritib bo`lmaydimi? 2-ilova “Insert usuli” Insert – samarali o`qish va fikrlash uchun belgilashning interfaol tizimi hisoblanib, mustaqil o`qib-o`rganishda yordam beradi. Bunda ma‘ruza mavzulari, kitob va boshqa materiallar oldindan talabaga vazifa qilib beriladi. Uni o`qib chiqib, «V; Q; -; ?» belgilari orqali o`z fikrini ifodalaydi. Insert jadvali Tushunchalar V (men bilgan narsani tasdiqlaydi) Q (yangi ma‘lumo t). - (men bilgan narsaga zid) ? (meni o`ylantirdi. Bu borada menga qo`shimcha ma‘lumot zarur). Bozor Bozor iqtisodiyoti Klassik bozor iqtisodiyoti Bozor iqtisodiyoti sub‘ektlari Bozor turlari Bozorga o`tish yo`llari Bozor strategiyasi Rivojlangan bozor iqtisodiyoti Erkin iqtisodiyot YOpiq iqtisodiyot 149 3-ilova Bozor iqtisodiyotining muhim va umumiy belgilari Turli shakllardagi mulkchilikning mavjud bo`lishi va unda xususiy mulkchilikning ustun turishi tadbirkorlik va tanlov erkinligi raqobat kurashining mavjudligi davlatning iqtisodiyotga cheklangan holda aralashuvi korxona va firmalarning ichki hamda tashqi shart- sharoitlar o`zgarishlariga moslashuvchanligi 4-ilova Bozorning vazifalari Ishlab chiqaruvchilar tomonidan yaratilgan tovar va xizmatlarni, iqtisodiy resurslarni iste‘molchilarga etkazish Ishlab chiqarishning uzluksiz takrorlanib turishini ta‘minlash Iqtisodiyotni tartibga solib turish Resurslarning erkin harakatini ta‘minlash va ularni tarmoqlar o`rtasida taqsimlash 5-ilova Seminarga tayyorgarlik ko`rish uchun topshiriqlar 1. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning bozor iqtisodiyoti, bozor munosabatlarini shakllantirish va rivojlantirish borasidagi fikrlari, qarashlari. 2. Islom Karimov islohotlarning hozirgi bosqichida iqtisodiyotni erkinlashtirish to`g`risida. 3. Islom Karimovning ―Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O`zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo`llari va choralari‖ nomli asari mazmunini gapirib bering. 4-mavzu. Bozor iqtisodiyoti mazmuni va unga o`tishning O`zbekistondagi xususiyatlari Seminar mashgulotining o„qitish texnologiyasi Vaqti: 2 soat Talabalar soni: 45-50 nafar O„quv mashg„ulotining shakli Bilimlarni chuqurlashtirish va kengaytirish boyicha seminar mashguloti Seminar mashgulotining rejasi 1. Bozor iqtisodiyotining mazmuni va uning asosiy belgilari. 2. Bozor iqtisodiyotining afzalliklari va ziddiyatlari. 3.Bozor iqtisodiyotiga otish modellari, ularning farqlari va umumiy tomonlari. 4. Otish davrida O`zbekistonda bozor islohotlarning konsepsiyasi va strategiyasi. Seminar mashgulotining asosiy maqsadi: Talabalarning ―Iqtisodiyot nazariyasi‖ fani predmeti va bilish usullari, fanning asosiy qonun va kategoriyalari, boshqa fanlar bilan aloqasi togrisida shakllangan bilimlarini aniqlash, ularda bu borada mustaqil tafakkur konikmalarini shakllantirish. Pedagogik vazifalar: - bozor iqtisodiyotining mazmuni bo`yicha bilimlarni kengaytirish; - bozor iqtisodiyotining afzalliklari va ziddiyatlarining namoyon bo`lish xususiyatlarini tahlil qilish; - bozor iqtisodiyotiga otish modellarining shakllanish shart-sharoitlarini O„quv faoliyatining natijalari: Talaba: - bozor iqtisodiyotining mazmuni bo`yicha bilimlari chuqurlashadi; - bozor iqtisodiyotining afzalliklari va ziddiyatlarining namoyon bo`lish xususiyatlarini bilib oladi; - bozor iqtisodiyotiga otish modellarining 150 Seminar mashgulotining texnologik kartasi Bosqichlar, vaqti Faoliyat mazmuni O„qituvchi talaba 1-bosqich. Kirish (10 min.) 1.1. Seminar mashg`ulotining tartibi bilan tanishtiradi. 1.2. Aqliy hujum usulidan foydalangan holda, masalan, bozorga o`tish shartmi, bozorsiz yashab bo`lmaydimi, rejali iqtisodiyotning afzalliklari ham bor-ku, kabi savollar bilan auditoriyaning mashgulotga tayyorgarlik darajasini oshiradi. 1.1. Mavzuni yozadi va savollarga javoblar tayyorlaydi. 2-bosqich. Asosiy (55 min.) 2.1. Dars mashg`uloti guruhlarda ishlash texnologiyasidan foydalangan holda amalga oshirilishini e‘lon qiladi. Guruhda ishlash qoidalarini eslatadi. Ish tartibi va reglamentni aniqlashtiradi (1,2-ilova). 2.2. Talabalarni 3-6 nafardan qilib guruhlarga ajratadi. Nazorat va natijalarni baholash uchun ekspertlar guruhini shakllantiradi. Guruhlarga o`quv topshiriqlarini topshiradi (3-ilova). Baholash ko`rsatkichlari va mezonlari (4-ilova) bilan, qanday qo`shimcha materiallardan foydalanish mumkinligi bilan (darslik, ma‘ruzalar matni, Prezident I.A.Karimov asarlari) tanishtiradi. Guruhlarda ishlash boshlanganligini e‘lon qiladi. 2.3. Taqdimot va natijalarni baholashni tashkil etadi. Izohlaydi, javoblarni tartibga keltiradi, asosan ishlarni bajarish jarayonida shakllangan xulosalarni umumlashtiradi. 2.1. Eshitadi, mavzuni yozadi. 2.2. O`quv topshiriqlari, baholash mezonlari bilan tanishadi, topshiriqni guruhga taqsimlaydi, umumiy ma‘ruzani shakllantiradi. 2.3. Natijalarni prezentasiya qiladi, nazorat savollariga javob beradi. Qolgan ishtirokchilar taqdimotni to`ldiradi va savollar beradi. Ekspertlar baholaydi. 3-bosqich. YAkuniy (15 min.) 3.1. O`quv faoliyatini yakunlaydi. Talabalar diqqatini asosiy jihatlarga qaratadi. Muammoni hal qilish jarayonida g`olib bo`lgan guruhni aniqlaydi va baholaydi. 3.2. Mustqil ish uchun vazifa beradi. 3.1. Tinglaydilar, aniqlashtiradilar. Mustaqil ish uchun vazifalarni yozib oladilar. Download 8.29 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|