O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus taʹlim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

5.2. Xalqaro bozorda firma strategiyalarining turlari va xususiyatlari 
Xalqaro bozorda faoliyat yuritish jarayonida firma o‗z oldiga qo‗yilgan 
maqsadlarga erishishga intiladi. Bunda u quyidagi strategiyalarga amal qilishi 
mumkin:
1. Hujum qilish strategiyasi firmaning bozor ulushini egallab olish va 
kengaytirishga yo‗naltirilgan faol harakatlarini nazarda tutadi. Firma quyidagi 
hollarda xalqaro bozorda hujum qilish strategiyasini tanlashi mumkin: 
• uning bozordagi ulushi eng zarur minimumdan kam yoki raqobatchilar hatti-
harakati natijasida qisqarib ketgan va kerakli foyda normasini ta‘minlay olmagan 
holda; 
• firma bozorga yangi, original tovar chiqarsa; 
• firma ishlab chiqarilayotgan tovar hajmini sezilarli oshirgan taqdirdagina o‗zini 
qoplashi mumkin bo‗lganda ishlab chiqarishni kengaytirsa; 
• raqobatchilar o‗z pozitsiyalarini yo‗qotib, kam xarajatlar evaziga bozordagi 
ulushini kengaytirish imkoniyati yuzaga kelganda. 
2. Himoya strategiyasi firmaning mavjud bozor ulushini saqlab qolish va xalqaro 
bozordagi o‗rnini ushlab turishni taklif qiladi. Bunday strategiya quyidagi hollarda 
o‗ringa ega bo‗ladi: 
• firmaning bozordagi o‗rni qoniqarli yoki agressiv siyosat olib borish uchun 
mablag‗lar etarli bo‗lmagan hollarda; 
• raqobatchilar yoki davlatning javob tariqasidagi choralari kutilayotgan yoki 
firma unga tayyorlanayotgan hollarda. Bu strategiyani qo‗llashning xavfli tomoni 
shundaki, raqobatchining hatti-harakatlari va fan-texnika taraqqiyotidagi yutuqlarga 

---

48 
o‗z vaqtida e‘tibor qaratilmasa muvaffaqiyatsizlikka uchrash va xalqaro bozordan 
chiqib ketishga majbur bo‗lish mumkin. 
3. Chekinish strategiyasi majburiy choralarni ifodalaydi. Bir qator hollarda 
ayrim tovarlar, masalan, texnik va texnologik jihatdan eskirayotgan tovarlar bo‗yicha 
firma buni anglagan holda bozor ulushini qisqartirishi yoki unga darhol pul 
mablag‗lari zarur bo‗lib qolgan (qarzni to‗lash, divdidend to‗lovlari uchun va hokazo) 
hollarda bozor ulushining bir qismi bahridan o‗tishi mumkin. Bu strategiya ikki xil 
variantni – operatsiyalarni asta-sekin kamaytirish yoki firmaning xalqaro bozordagi 
biznesini tugatishni taklif qiladi. Korxona o‗zining xalqaro miqyosdagi rivojlanishini 
ichki ekspansiyaga nisabatan ikkilamchi, tashqi bozorni esa ortiqcha mahsulotlarni 
oluvchi sifatida qabul qilishi mumkin.