O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi tosnkent moliya instituti

Supplier - driven kо‗rinishidagi maydonchalar sotuvchilar tomonidan tashkil 
qilinib, mijozlar sonini kо‗paytirishga va xizmat kо‗rsatish yoki mahsulotni sotish 
bо‗yicha xarajatlarni kamaytirishga qaratilgan. 
Third - party - driven kо‗rinishidagi maydonchalar xaridor va sotuvchilarni 
uchrashtirish mas‘uliyatini oladi. Odatda, bunday maydonchalar biznesning 
ma‘lum sektorida va unda bо‗ladigan jarayonlarda yaxshi mо‗ljal oladigan 
tomonidan tashkil qilinadi. Haqiqatda bunday maydoncha tuzuvchi sotuvchi va 
xaridor о‗rtasida о‗ziga xos dallol vazifasini о‗taydi. Bugungi kunda virtual savdo 
maydonchalarini tashkil etishning 3 asosiy kо‗rinishini ajratib kо‗rsatish mumkin: 
katalog, auksion va birja. 
 
5.2.1-rasm. Elektron biznes texnologiyalari (sotish/ Sbit) 
Tashkilot tо‗liqligicha elektron biznes vazifalarini amalga oshirish uchun 
korporativ portallar (EIP - Enterprise Information Portal – dasturiy apparat 
kompleksi) yaratadilar. Ular ishchilar, mijozlar, hamkorlarga tashkilotning turli 
axborot resurslaridan erkin foydalanishga imkon yaratadi. Bu axborot resurslari: 
dasturlar, korporativ va boshqa ma‘lumotlar, tashkilot va korxonalar vazifalari va 
maqsadlari bilan mos keluvchi, taklif qilinuvchi xizmatlar (qidiruv tizimlari, 

---

336 
elektron pochta yoki e‘lonlar elektron taxtachasi, buyurtmani bajarish jarayoni olib 
boruvchi buyurtma tizimi yoki nazorat tizimi). Ish mazmuniga kо‗ra portal nafaqat 
tashqi iqtisodiy muxit bilan aloqani amalga oshiradi, balki ishlab chiqaruvchi va 
iste‘molchilar, ta‘minotchilar о‗rtasida о‗zaro munosabatlar muxitini yaratadi. 
Masalan, xaridlar yoki ta‘minot tizimlari texnik-material resurslarga ehtiyojlari 
haqida axborot joylashtirishga, ta‘minotchilar qidirish va ulardan tijorat takliflarini 
olish, tenderlar takiloti va boshqalar uchun imkon yaratadi (rasm 1). Barcha 
ma‘lumot tizimda standartlashtirilgan katalogga mos ravishda sinflashtiriladi va 
saqlanadi.