O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi tosnkent moliya instituti

"Korxona -korxona" andozasi xususiyatlari. 
"Ideal" holatda B2B andoza bо‗yicha elektron tijorat yuritish tadbirkorlarning 
avtomatik о‗zaro aloqadorligini kо‗zda tutadi. Xorijda B2B andozasi 30 yil oldin 
paydo bо‗lgan va keng tarqalgan. B2B andozasidan foydalanishning 2 kо‗rinishi 
bor: 
Birinchidan: 2 yoki undan ortiq korxonalar о‗zaro turli xil shartnomalar 
tuzadi. 
Misol: korxonalar Internet orqali shartnoma tuzishda о‗z takliflarini 
yuborishlari, hisob varaqalarini qabul qilishlari va tо‗lovlarni amalga oshirishlari 
mumkin. 
Ikkinchidan: V2V sektorida elektron tijorat yuritishning rivojlangan 
tizimlarining о‗ziga xos xususiyati bо‗lib, korporativ axborot tizimlari bilan 
integratsiya hisoblanadi. Shunday qilib, istiqbolda, nafaqat xarid va sotuv 

---

334 
jarayonining 
avtomatlashuvi, 
balki 
korxona 
boshqaruvining 
kompleks 
avtomatlashuvi masalalari yechimi ham ta‘minlanadi. 
Korxona - iste‟molchi andozasining xususiyatlari.
B2C andozadan korxona о‗z tovar va xizmatlarni bevosita yakuniy 
iste‘molchiga sotayotganida foydalaniladi. Konseptual nuqtai nazardan bu andoza 
oldingiga nisbatan aniqroq va keng omma uchun tushunarliroq, shuning uchun 
ham hozirda u ommaviy axborot vositalarida eng kо‗p tarqalgan. Bu andoza 
doirasida ishlaydigan yirik korxonalarga misol bо‗lib, Amazon.com hisoblanishi 
mumkin, u dunyo bо‗yicha 30 mln.dan ortiq mijozga ega bо‗lgan, kitoblarni 
ulgurji sotuvi bilan shug‗ullanuvchi amerika firmasi. О‗z faoliyatini kengaytirish 
jarayonida Amazon.com dunyoning istalgan mamlakatidagi iste‘molchilarga tovar 
yetkazib berishni ta‘minlaydigan sotuv tarmog‗ining yangi andozasini yaratdi, V2S 
mos xududda tо‗lovlarni amalga oshirish imkoniyati va Internetga ulanish 
masalalarini yechish sharti bilan yirik shaharlar va uzoqroq hududlarda yashovchi 
iste‘molchilar orasida tovar va xizmatlarga yetishishdagi farqni tenglashtirishga 
imkon beradi. 
B2B va B2C orasida prinsipial farq mavjud. Buni quyidagi jadvalda yaqqol 
kо‗rishimiz mumkin. 
Umuman olganda, elektron tijorat virtual savdo maydonchasi, deganda shunday 
joy tushuniladiki, u yerda sotuvchi va xaridor о‗rtasida shartnoma tuziladi va 
moliyaviy oldi - sotti amallari о‗tkaziladi. Virtual savdo maydonchalari 3 
kо‗rinishda bо‗ladi. 
1 xaridor tomonidan tashkil etiladigan(buer-driven); 
2 sotuvchilar tomonidan tashkil etiladigan (supplier-driven yoki seller driven); 
3 uchinchi shaxs tomonidan tashkil etiladigan (third-party-driven); 
U yoki bu kо‗rinishdagi elektron tijorat savdo maydonchalarini tashkil etish 
odatda xaridor va sotuvchilarning shu sohadagi faoliyatiga ta‘sir etish darajasi 
bilan belgilaiadi. 
Vuueg - driven kо‗rinishdagi maydonchalar bir yoki bir necha yirik 
kompaniyalar tomonidan tashkil etiladi va kо‗pgina tovar buyuruvchilar 

---

335 
kompaniyasini jalb etishga qaratilgan. Savdo maydonchalarining bu konsepsiyasi 
yirik kompaniyalarning sotib olish jarayonini optimallashtirish, buyurtmalarni 
yetkazib berish tarmog‗i va savdo kontaktlarini kengaytirishga bо‗lgan ehtiyojlari 
bilan bog‗liq.