O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi tosnkent moliya instituti

―Platina‖ bankida hisob raqam ochishdagi CyberPlat to‘lov tizimining 
ishlash texnologiyasi: 
1. To‘lovning va xaridning onlaynda amalga oshirilishi. 

---

354 
2. Xaridor Internet orqali magazinning veb serveriga ulanadi, tovarlar 
to‘plamini shakllantiradi va hisobraqamdan olish to‘g‘risida magazinga 
so‘rovnoma jo‘natadi. 
3. Magazin xaridorning so‘rovnomasiga ko‘ra unga tovar (xizmat) nomi, 
narxi, magazin kodi, operatsiya sodir bo‘lgan vaqt va kuni ko‘rsatilgan elektron 
raqamli imzo(ERI) bilan imzolangan hisob jo‘natadi. Fuqarolik-huquqiy nuqtai 
nazaridan bu hisob shartnoma tuzish uchun taklif hisoblanadi(oferta). Dunyoda 
Elektron raqamli imzo(ERI) haqida qonun qabul qilgan birinchi mamlakat 
Germaniya bo‘lib, 1997 Evropa davlatlari qonunchiligi asosida ―Elektron raqamli 
imzo‖ to‘g‘risidagi qonun imzolangan. AQShda 2000 yil 1 oktyabrda ―Global va 
milliy biznesda elektron imzo‖ to‘g‘risidagi Qonun imzolangan.  
4. Xaridor unga kelgan hisobni o‘z ERI si bilan imzolab, qabulni amalga 
oshirgan holda uni magazinga qaytarib jo‘natadi. Shartnoma xaridor imzolagan 
paytdan boshlab kuchga kiradi. Tizimda xaridor tomonidan imzolangan hisob 
chekka aylanadi. 
5. Ikki tomonlama ERI bilan imzolangan chek (ya‘ni magazin va xaridor 
tomonidan) Magazin tomonidan, kuchga kiritish uchun Bankka jo‘natiladi.
6. Bank imzolangan chekni qayta ishlaydi: Magazin va xaridorning 
tizimlarida uning mavjudligini tekshiradi, ikkala tomonnining ERI larini tekshiradi, 
ularning hisobraqamlaridagi qoldiq va limitlarni tekshirib chiqadi. Tekshiruv 
natijasida to‘lovni o‘tkazish yoki o‘tkazmaslik haqidagi qaror shakllanadi. 
7. To‘lovga ruxsat olinganda bank pul mablag‘larni Xaridorning hisob 
raqamidan Magazin hisob raqamiga o‘tkazish bilan birga Magazinga xizmat 
ko‘rsatishga (tovar berishga) ruxsat beradi, Magazin esa ushbu xizmatni ko‘rsatadi 
(tovar beradi). 
8. To‘lov taqiqlangan holda bank Magazinga to‘lovni qaytarish haqida 
xabar beradi, Xaridorga esa to‘lovning qaytarilishi asoslanadi. Xaridor xarid qilish 
jarayonini to‘la-to‘kis nazorat qiladi. Amalga oshirilgan kelishuvni tasdiqlovchi 
hujjat sifatida har bir tomonda yuridik kuchga ega bo‘lgan elektron-raqam usulida 
imzolangan cheklar qoladi. 

---

355