O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi tosnkent moliya instituti

5.2.2-rasm. Elektron biznes texnologiyalari (ta‘minot) 
Bozor ishtirokchilarining о‗zaro munosabatlarining shakllari: 
Elektron savdo maydonchalari. 
Elektron biznes tizimlarida о‗ziga xos rolni elektron savdo maydonchalari (e-
marketplaces) о‗ynaydi. Biznesning B2B modelida savdo maydonchalari 
ishtirokchilarga bir nechta asosiy vazifalarni ta‘minlaydilar. Birinchi vazifa – bu 
umumiy apparat va dasturiy asos(platforma)da ta‘minotchi va iste‘molchilarga 
ma‘lumotlar yetkazish. Bu orqali savdo kompaniyalari zaruriy axborotlarni 
ta‘minlaydiva tranzaksiyalarni bajaradi. Boshqa bir vazifa – on-layn tо‗lov, 
logistika va dinamik savdo imkoniyati kabi xizmatlar taklifi. Savdo 
maydonchalarining yana bir vazifasi – limitlash, byudjetlash, kreditlash va yig‗ma 

---

337 
chegirmalar mexanizmlarini taqdim etish (rasm 5.2.2). Hozirgi kunda elektron 
savdo maydonchalari jо‗shqin rivojlanish bosqichidadir. Elektron savdo 
maydonchalari turlarini, tashkillashtirish modellarini, boshqaruv xususiyatlarini va 
misollarni kengroq kо‗rib chiqamiz. Elektron savdo maydonchalari ikki asosiy 
yо‗nalish bо‗yicha rivojlanadi. YO tor sohaga, yo sohalararo jarayonlarga yо‗nalib, 
mos ravishda yo vertikal, yo gorizontal birlashmalarni hosil qiladi.
Gorizontal birlashmalar funksional jarayonlar moliyaviy hisob, logistika, 
xizmat kо‗rsatish va ta‘mirlash, kadrlar bilan ishlash va boshqalar avtomizatsiyasi 
bо‗yicha yechimlar taklif qilgan holda turli sohalarni qamrab oladi.
5.2.3-rasm. Elektron biznes texnologiyalari (ta‘minot) 
 
O‘z-o‘zini tekshirish uchun savollar 
1. Iternet tarmog‘ida elektron biznesning o‘rniga tavsif bering? 
2. Elektron biznesning rivojlanish bocqichlari nimalsrdan iborat? 
3. Elektron biznesning oddiy savdo turidan qanday muhim farqlfri mavjud? 
4. Elektron biznesning asosiy vazifalari nimadan iborat? 
5. Elektron biznesning asosiy turlarini tasniflang va ularni ta‘riflang? 
6. Elektron biznesni qo‘llfshning asosiy sohalariga ta‘rif bering?