Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Bankning foiz riskiga qarashi korporativ mijozlarnikidan farq qiladi. Moliya institutlari uchun foiz riski bazaviy va vaqtinchalik uzilish riski ko‘rinishida bo‘ladi.


Bazaviy risk foiz stavkalari strukturasidagi o‘zgarishlar bilan bog‘liq. U pul mablag‘lari bir foiz stavkasida olinib, lekin boshqa stavkada qarz berilsa yoki investitsiya qilinsa yuzaga keladi.


Vaqtinchalik uzilish riski qarzlar bir xil bazaviy stavka bo‘yicha, lekin olingan va berilgan kreditlar bo‘yicha qayta ko‘rib chiqish
105

sanasida muayyan vaqt uzilishlari bilan olingan yoki berilgan holatda yuzaga keladi. Risk foiz stavkalarini qayta ko‘rib chiqish vaqtini tanlash bilan bog‘liq holda paydo bo‘ladi, chunki ular qayta ko‘rib chiqish vaqtlari oralig‘ida o‘zgarishi mumkin.


Yuqorida aytib o‘tilganlardan ko‘plab foiz stavkalari borligi ma’lum. Istalgan paytda moliya bozorlarida bir qator foiz stavkalari mavjud bo‘ladi, shuning uchun ushbu stavkalarni belgilab beruvchi omillarni ikki guruhga ajratish foydadan holi emas: foiz stavkalarining umumiy darajasini va foiz stavkalari o‘rtasidagi farqni belgilab beruvchi omillar.
Foiz stavkalari darajasiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar:

davlat siyosati;

pul massasi;

kelgusi inflatsiyaga nisbatan kutishlar.

Foiz stavkalari farqlanishiga ta’sir qiluvchi omillar:

moliyaviy majburiyatlarning bajarishgacha bo‘lgan vaqt;

majburiyatlarni bajarmaslik riski;

moliyaviy majburiyatlar likvidligi;

soliqqa tortish;

muayyan moliyaviy majburiyatlar uchun o‘ziga xos bo‘lgan boshqa xil omillar, masalan, aktivlar bilan ta’minlanganmi, shartnomaga tanlash huquqi kiritilganmi.