O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Веденева М. Путь к здоровью через хлеб // Хлебопечение в России. – 2008. — №1. – С. 
25. 
2. Гаврилова О. Применение гречневой муки при производстве пшеничного хлеба // 
Хлебопродукты. – 2008. — №7. – С. 36-37. 

---

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish 
muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
114 
3. Капрельянц Л.В. Функциональные продукты./ Л.В. Капрельянц, К.Г. Иоргачева – Од.: 
Друк, 2003. – 312с. 
4. Моргун В.А. Пищевая ценность композиционных смесей из муки различных зерновых 
культур. / В.А. Моргун, Д.А. Жигунов, О.С. Крошко // Хранение и переработка зерна. – 2005. – 
№11. – С. 20-21.

---

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish 
muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
115 
OZIQ-OVQAT MAHSULOTLAR TARKIBIDA MINERAL MODDALARNI MIQDORI 
VA AHAMIYATI 
Ass. Vaqqosov Zuhriddin, talaba Sadriddinova Sevinch 
Namangan muhandislik- texnologiya instituti 
Tel: [phone] 
 
Mineral moddalar tabiatda juda keng tarqalgan. Turli tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki,kalsiy, fosfor 
va mis kabi ozuqaviy mirellarni ko’p iste’mol qilish va magniy, sink va selen kabi minerallarni 
yetishmasligi saraton xavfi ortishi bilan bog’liq. Rux, magniy va selen tarkibidagi oziq-ovqat 
mahsulotlarini kerakli miqdorda olishimiz shuningdek, saraton xavfini kamaytirish uchun kalsiy, fosfor 
va mis kabi ozuqaviy minerallarni tavsiya etilgan miqdorda iste’mol qilshni cheklashimiz kerak. 
Qo’shimchalarni tanlashda magniy stearatini magnesium qo’shimchalari bilan aralashtirib yubormaslik 
kerak. Tabiiy oziq-ovqat mahsulotlarining muvozanatli sog’lom dietasi tanamizdagi muhim mineral 
ozuqa moddalarining tavsiya etilgan darajasini saqlab qolish va kasallik, shu jumladan saraton 
kasallilklari xavfini kamaytirish uchun tog’ri yondashuvdir[1]. 
Bizning tanamizdagi asosiy funksiyalari uchun zarur bo’lgan dietamiz va ovqatlanishimiz bilan 
istemol qilinadigan ko’plab minerallar mavjud. Kalsiy(Ca), magniy(Mg), natriy(Na), kaliy(K), fosfor(P) 
kabi so’l talablarning bir qismi bo’lgan bizning sog’ligimiz uchun juda ko’p miqdorda zarur bo’lgan 
minerallar mavjud[1,2]. Oziq-ovqat mahsulotlaridan olinadigan mineral moddalar mavjud bo’lib, ular 
mikro ehtiyojni bir qismi sifatida oz miqdorda talab qilinadi va tarkibiga Rux(Zn), Temir(Fe), 
Selen(Se),Yod(I), 
Mis(Cu), 
Marganes(Mn) 
kabi 
moddalar 
kiritadi. 
Bizning 
minerallar 
ovqatlanishimizning ko’p qismi sog’lom va muvozanatli ovqatlanishdan olinadi. Shu bilan birga 
nosog’lom turmush tarsi va ovqatlanishning turli sabablari, qashoqlik va arzon narxlarning yetishmasligi 
tufayli ushbu mineral oziq moddalarning yetishmasligi yoki haddan tashqari ko’payishi bilan muvozanat 
keng tarqalgan bo’lib bu o’z navbatida sog’ligimizga salbiy tasir ko’rsatmoqda. Ushbu minerallarning 
turli xil fiziologik funksiyalari uchun asosiy funksiyalardan tashqari, Oziqlantiruvchi mineral-
kalsiy(Ca): Organizmda eng ko’p uchraydigan minerallardan biri bo’lgan kalsiy kuchli suyaklar tishlarni 
qurish va mushaklarning ishlashi uchun juda muhimdir[3]. Tomirlarning qisqarishi, asab uzatilishi, 
hujayra ichidagi signalizatsiya va gormonlar sekretsiyasi kabi boshqa funksiyalar uchun kalsiyning oz 
miqdori ham zarur.Kalsiy uchun tavsiya etilgan kunlik nafaqa yoshga qarab farq qiladi, ammo 1000 
yoshdan 1200 yoshgacha bo’lgan kattalar uchun 19-70 mg oralig’ida. Kalsiyga boy oziq-ovqat 
manbalari: Sut, pishloq, yogurt, shu jumladan sut mahsulotlari kalsiyning boy tabiiy manbaalari 
hisoblanadi.
Kalsiyni istemol qilish va saraton xavfi: Bir qancha ilgari o’tkazilgan tadqiqotlar shuni 
ko’rsatadiki, oziq-ovqat mahsulotlaridan (kam yog’li sut manbaalari) yoki qo’shimchalaridan kalsiy 
mineralini ko’p iste’mol qilish yo’g’on ichak saratoni xavfining kamayishi bilan bog’liq. 
Suyak va mushaklar salomatligi uchun biz yetarli miqdorda kalsiy istemol qilishimiz kerak., lekin 
kuniga 1000-1200 mg tavsiya etilgan. Meyordan oshib ketadigan kalsiyni miqdori zarar bo’lishi 
mumkin. Balansli sog’lom ovqatlanishning bir qismi sifatida tabiiy oziq-ovqat manbaalaridan olingan 
kalsiyni yuqori dozali kalsiy qo’shinchalarini qo’llash tavsiya etiladi.
Magniy, suyak va mushaklarning ishlashidagi rolidan tashqari organizmdagi turli xil biokimyoviy 
reaksiyalarda ishtirok etadigan ko’plab fermentlar uchun asosiy kofaktor hisoblanadi. Magnezium 
metabolism, energiya ishlab chiqarish, DNK, RNK, oqsillar va antioksidantlarni sintezi, mushak va asab 
faoliyati, qon glyukoza nazorati va qon bosimini boshqarish uchun talab qilinadi.Magnezium uchun 
tavsiya etilgan kunlik nafaqa yoshga qarab farq qiladi, lekin kattalar erkaklar uchun 400-420 mg, 310 
yoshdan 320 yoshgacha bo’lgan ayollar uchun esa taxminan 19-51 mg oralig’ida[2,3]. 
Magniyga boy oziq-ovqat manbaalari: Ismaloq kabi yashil bargli sabzavotlar, baklagiller, 
yong’oqlar, urug’lar va donli donalar va oziq-ovqat tolasini o’z ichiga olgan ovqatlar. Baliq, sut 
mahsulotlari va oriq go’sht ham magneziumning yaxshi manbaalari hisoblanadi. 
Magniy iste’mol qilish va saraton xavfi: Ratsionni iste’mol qilish va kolorektal saraton xavfi 
assotsatsiatsiyasi ko’plab istiqbolli tadqiqotlar tomonidan tekshirilgan, ammo izchil topilmalar bilan 7 
istiqbolli kihort tadqiqot bo’yicha meta-tahlil o’tkazildi va kuniga 200-270mg oralig’ida magnesium 

---