O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan 
foydalanish muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
277 
matosining oqligi trikotaj oqligiga qaraganda ancha yuqori. Bu shuni ko'rsatadiki, paxta matolari faol 
kislorodga nisbatan yuqori adsorbsiya qobiliyatiga ega. 
1–rasm. 
Natriy 
perkarbonat 
eritmasi 
konsentratsiyasi mato oqligiga ta'siri. 
2–rasm. Matoning oqligiga haroratning
ta'siri 
Haroratning mato oqligiga ta'siri. 5,4 g/l natriy perkarbonat eritmasini turli haroratlarda ikki 
soat davomida namlangan paxta trikotajidan foydalandik. Haroratning mato oqligiga ta'sirini 
o'rgandik. Natija 2-rasmda ko'rsatilgan. 
2-rasmda ikkita turdagi mato oqligi harorat bilan chiziqli bog'liqligini ko'rsatadi. Ishchi 
suyuqlik haroratining yaxshilanishi bilan matoning oqligi miqyosi oshadi. Chunki haroratning oshishi 
natriy perkarbonatning tez parchalanishiga olib keladi va ortiqcha aktiv kislorod hosil qiladi. 
Vaqtning oqlikka ta'siri. 5,4 g/l natriy perkarbonat eritmasidan 80°C sharoitda ikki soat 
davomida namlangan paxta trikotajidan foydalandik. Natija 3-rasmda ko'rsatilgan. 
3-rasm Vaqtning mato oqligigaa ta'siri. 
3-rasmda matoning oqligi oqartirish vaqti jarayonning boshida (40-45 daqiqada) sezilarli 
darajada oshishini ko'rsatadi. Ammo vaqt 45 daqiqadan ortiq bo'lsa, matoning oqligi biroz oshadi. 
Buning sababi shundaki, oqartirish vaqti faol kislorod konsentratsiyasi tizimini oshiradi va matoni 
oqartirish uchun sarflanadi. Energiyani tejash nuqtai nazaridan, natriy perkarbonat oqartiruvchi paxta 
trikotaj matosidan foydalanganda mos oqartirish muqobil vaqti 45 minut ekanligi o'rnatildi. 
Xulosa. Natriy perkarbonat konsentratsiyasining oshishi bilan oqartirilgan paxta matosining 
oqligi sezilarli darajada yaxshilanadi. Natriy perkarbonat konsentratsiyasi 5,4 g/l dan ortiq bo'lganda, 
oqlikning aniq o'zgarishi kuzatilmaydi. Xuddi shu sharoitda oq paxta matosining oqlik darajasi
trikotajdan sezilarli darajada yuqori edi. Paxta matosining oqligi oqartirish haroratining oshishi bilan 
chiziqli ravishda oshdi. Biroq, natriy perkarbonat konsentratsiyasi 5,4 g/l bo'lgan sharoitda, eritma 
harorati 80
0
C bo'lganida, oqartirish vaqti 45 daqiqaga ko'proq mos keladi.
Foydaalanilgan adabiyotlar. 
1. Hui Li,Zuquan Jin. A study on the application of sodium percarbonate in the scouring and bleaching 
of cotton fabrics. J .Textile auxiliaries. 1996ˈ13˄6˅˖15ˈ19-20.
2. OUCHI A. Chlorine free bleaching of fabrics. J .International Textile Leader. 2007 ˄4˅˖64-68.

---