O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti biznes moliyasi

Harakatsizlik
Jarayonli valyuta xatarini bartaraf etishning barcha usullari, eng yomoni bo‘lmasligini ta'minlashga yoki bu sodir bo‘lganda biznesga zarar yetkazilmasligini ta'minlashga qaratilgan. Shu ma'noda, ular sug‘urta polisini eslatadi va ularning mavjudligi bilan bog‘liq xarajatlarni yaratadi. Biz, odatda, shaxsiy hayotimizda noxush voqea sodir bolmaydi deb hisoblaymiz, yoki ko‘p zarar ko‘rmagunimizcha tavakkalchiliklarni sug‘urta qildirmaymiz. Buning sababi shundaki, garchi yo‘qotishlar ehtimoldan yiroq bo‘lsada sug‘urta mukofotlari odatda asossiz ravishda potensial yo‘qotishlar bilan solishtirganda juda qimmatga tushadi. Ayirboshlash kursidagi salbiy o‘zgarishlar juda keng tarqalgan. Misol uchun, muzqaymoq sotuvchisi yozda noqulay ob- havodan sug‘urta qila oladi, ammo Buyuk Britaniyada yomon ob-havo ehtimoli yuqori bo‘lsa, sug‘urta mukofotlari yuqori bo‘ladi. Muzqaymoq sotuvchilar, odatda, "o‘z-o‘zini sug‘urtalash"ni afzal ko‘radi, ya'ni tavakkal qilishadi. Aksariyat hollarda, odatda, kompaniya uchun eng xavfli oqibatlarga olib keladigan g‘ayrioddiy voqea yoki voqealar uchun o‘zingizni sug‘urtalashingiz munosib deb hisoblanadi.
Valyuta kurslarida bo‘lajak o‘zgarishlarni taxmin qilish oson emas. Agar kompaniya xorijiy valyutada pul miqdorini to‘plagan bo‘lsa, valyuta kursi kompaniyaga foydali bo‘lgan yo‘nalishda o‘zgaradi va bu o‘zgarishlar kompaniya uchun noqulay bo‘ladi va nihoyat valyuta kursini saqlab turish mumkin. Shunday qilib, chet ellik xaridorlar bilan ko‘p miqdorda tranzaksiyalarni amalga oshiruvchi kompaniya, teng ehtimollik bilan, valyuta kursi o‘zgarishi oqibatida yutib chiqishi mumkin. Agar kompaniyaning valyutaga nisbatan ancha yuqori operatsiyalari yuz berayotgan bo‘lsa, ushbu xavfni boshqarish uchun quyida keltirilgan usullardan birini qo‘llash mumkin. Valyuta xavfini boshqarish zarurligini inkor etadigan portfelning ta'siri bilan bog‘liq yana bir yondashuv mavjud.
Mahalliy valyutani qo„llash orqali savdo qilish.
Britaniya kompaniyasi tranzaksion valyuta xatarlaridan qochib, mollarni sotib olish va sotish narxini belgilashni talab qilmoqda. Ushbu strategiya yetkazib beruvchilar va mijozlar uchun xavflarni orttiradi. Agar sotuvchilar xaridorning valyutasida narx belgilagan bo‘lsa, chet eldan xarid qilish va o‘z valyutasida to‘lashiga to‘g‘ri keladi. Tovarlarga haq to‘lash vaqti kelganda, to‘lovlar funt sterlingda amalga oshiriladi. Shunga qaramay, xorijiy xaridorlar, odatda, o‘z mamlakatlari valyutasida to‘lovlarni afzal ko‘rishadi. Milliy valyutadagi hisobvaraqdagi bayonotni va tranzaksion valyuta tavakkalini mijozga berishni talab qilib kompaniya sotish hajmini pasaytirishga majbur (yoki mahsulotining narxini pasaytirishga majbur). Bundan tashqari, barcha yetkazib beruvchilar xaridorning mamlakati milliy valyutasida hisob- kitob qilish talabi orqali kompaniyaga to‘lov uchun faqat o‘z valyutasini qabul qilishga tayyor bo‘lgan yetkazib beruvchilardan materiallarni sotib olish imkoniyatidan mahrum qilishi mumkin.
Asosiy omil - kompaniyaning bozordagi mavqei. Agar kompaniyaning mahsulotlari va xizmatlari katta talabga ega bo‘lsa va ularning takliflari cheklangan bo‘lsa, xorijiy mijozlar sotuvchi mamlakatning milliy valyutasidagi hisob-kitoblarni to‘lashga tayyor bo‘ladi. Xuddi shunday, sotish uchun tayyor bo‘lgan xorijiy ta'minotchi sotib oluvchi mamlakatning milliy valyutasida odatiy qoidalarga qaramasdan hisob-fakturani berishga rozilik berishi mumkin. Kompaniya faqat mamlakat valyutasida to‘lov bilan shartnoma qilish yetkazib beruvchilari va mijozlar ishonch hosil qilishi uchun mumkin bo‘lsa ham, chet el kompaniyalari tufayli barqaror narxlar uyali tranzaksiya valyuta xavf qiymati uchun tovon kutish mumkin, chunki bunday strategiyaning muhim xarajatlari sabab bo‘lishi mumkin.