O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti biznes moliyasi

Bank hisob raqamini xorijiy valyutada yuritish.
Agar kompaniya o‘zi mahsulot sotadigan barcha mamlakatlarning valyutada alohida bank hisobvaraqlarini yuritsa, kompaniya uchun nisbatan ma‘qul valyuta kursi shakllanguniga qadar valyuta konvertatsiyasini keyinroqqa surishi mumkin. Misol uchun, agar ingliz kompaniyasi AQSH mijozlari bilan bitim tuzsa, u AQSH dollarida bank hisob raqamini ochishi va uni barcha dollarlik pul o‘tkazmasi bilan to‘ldirishi mumkin. Jamg‘arma foizlari oshib borishi bilan kompaniya dollar kursi nisbatan yuqori ekanligiga qaror qildi va hisobni to‘ldirish uchun hisoblarni pulga aylantirmaydi.
Bank hisob raqamini xorijiy valyutada ushlab turish
Agar kompaniya o‘z mahsulotlarini sotadigan barcha mamlakatlarning valyutalarida alohida bank hisoblarini yuritsa, valyuta konvertatsiyasi kompaniyaga eng qulay almashinuv kursini o‘rnatgunga qadar qoldirilishi mumkin. Misol uchun, agar ingliz kompaniyasi AQSH mijozlari bilan bitim tuzsa, u AQSH dollarida bank hisob raqamini ochishi va uni barcha dollarlik pul o‘tkazmasi bilan to‘ldirishi mumkin. Jamg‘arma foizlar oshib borishi bilan, kompaniya dollar kursi nisbatan
yuqori ekanligiga qaror qildi va pul mablag‘larini hisobdagi sterlingga aylantirmadi.
Tranzaksiyalar uchun tarmoq tuzish
Bir vaqtning o‘zida bir xorijiy valyutada xaridor va sotuvchi sifatida savdoni amalga oshiradigan kompaniya sotishdan tushgan naqd pul tushumlarini sotib olish uchun to‘lash uchun ishlatishi mumkin. Ushbu strategiyani amalga oshirishning eng samarali usuli - xorijiy valyutada bank hisob raqamini ochishdir. Agar tranzaksiyalar tarmog‘ining aniq qurilishi mumkin bo‘lmasa ham, masalan, chet el valyutasidagi pul tushumlari to‘lovlar miqdoridan oshib ketganligi sababli, mablag‘lar qoldig‘i konvertatsiya qilinishi kerak. Ko‘p jihatdan, bu muammoning yechimi uchun ideal yechimdir, lekin ko‘pgina kompaniyalar uchun kamdan-kam holatlar bo‘lgan sharoitda.
Valyuta forward shartnomalari
Yuqorida aytib o‘tganimizdek, bugungi kunda valyuta kursini joriy valyuta kursida amalga oshirish mumkin, biroq valyutani kelgusida ma'lum vaqt ichida almashtirish mumkin. Misol uchun, agar Angliya kompaniyasi uch oy davomida 1 mln. AQSH dollarini olganini bilsa, darhol joriy almashinuv kursini belgilovchi va shunday qilib tranzaktsion tavakkalchilikka ta'sir ko‘rsatuvchi oldinga almashtiradigan shartnoma tuzishi mumkin. Kurs, to‘g‘ridan-to‘g‘ri nuqta kursiga bog‘liq bo‘ladi. Agar foiz stavkalari Qo‘shma Shtatlarda Buyuk Britaniyadan yuqori bo‘lsa, kurs qiymati AQSH dollari uchun funt sterlingda darhol to‘lash uchun nominal narxdan past bo‘ladi. Buyuk Britaniya foiz stavkalari yuqori bo‘lsa, darhol to‘lash uchun belgilangan narxga nisbatan narx (talab katta bo‘lsa) yuqoriroq bo‘ladi. Jurnal xatarini kamaytirish uchun oldinga yo‘naltirilgan bozorni qo‘llash bilan bog‘liq bo‘lgan muammolardan biri shundaki, kompaniya almashinuv kursining o‘zgarishidan foyda ko‘rmaydi. Chet el valyutasida to‘lash majburiyatiga ega bo‘lgan kompaniya uchun oldingi bozorni ishlatish sababi shartnoma muddati davomida valyuta kursini milliy valyutaga nisbatan kuchaytirishi xavfini bartaraf etishdan iborat. Bunday holatda kompaniya valyuta konvertatsiyasiga yoki oldindan shartnoma bo‘yicha bitimga qaraganda ko‘proq milliy valyutada haq to‘lanadi. Lekin valyuta valyutasiga nisbatan mustahkamlangan taqdirda nima bo‘ladi? Kompaniya kamroq haq to‘lashi mumkin, ammo bu xavfni qoplab bo‘lmaydi. Odatda, oldinga chiquvchi bozor ishtirokchilari, agar yomon o‘zgarishlar yuz berganda xavfni kamaytirish mumkin bo‘lsa, valyuta kurslarida ijobiy o‘zgarishlar natijasida kamroq imtiyozlarga ega bo‘lishga tayyor. Yana bir muammo shundan iboratki, shartnoma yuridik jihatdan majburiy bo‘lsa, har ikki tomon ham o‘z shartlarini bajarishi kerak. Agar ingliz kompaniyasi prognozlariga qaramay, qarzdorning o‘z majburiyatlarini bajarmaganligi tufayli 1 mln. dollar olmagan bo‘lsa, kompaniya hali ham old shartnoma shartlarini bajarishi kerak.
Forward shartnomalari kamida yirik kompaniyalar tomonidan keng qo‘llaniladi. 1995 yilda Ricci va Di Nino (2000) Londondagi qimmatbaho qog‘ozlar birjasida qimmatli qog‘ozlarga ega 200 ta eng yirik britaniyalik kompaniyalarning faoliyatini tahlil qildilar. So‘rov natijalariga ko‘ra, respondentlarning 75 foizi tez-tez oldinga yo‘naltirilgan shartnomalarni qo‘llagan va respondentlarning 21 foizi ularni ishlatgan, ammo kamroq.