O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent moliya instituti xasanov boxodir akramovich

3.2- rasmsi. Eng ko‘p va eng kam qiymat usuli 
Bu usul 3.2-rasmsida ko‘rsatilgan. Unda A va B nuktalari ishlab 
chiqarishning eng yuqori va eng kam hajmiga to‘g‘ri keladi, JC 1 va JC 2 — shu 
darajalarning har biri uchun umumiy xarajatlardir. Ishlab chiqarishning eng kam va 
eng yuqori darajasini bog‘lovchi to‘g‘ri chiziq ishlab chiqarishning har bir darajasi 
uchun xarajatlarning kutilayotgan qiymatini ko‘rsatadi. 
Eng ko‘p va eng kam qiymat usuli xarajatlar bo‘yicha barcha kuzatishlarni 
hisobga olmaydi, ya‘ni ishlab chiqarishning eng ko‘p va eng kam darajasidagi 

---

55 
kuzatishlarnigina hisobga oladi. Afsuski, faollikning eng yuqori darajasida 
xarajatlarni kuzatish hamisha ham me‘yoriy operatsiya sharoitini aks ettirmaydi va 
shu sababli tipik vaziyatlarni emas, kam bo‘ladigan vaziyatlarni ko‘rsatishi 
mumkin. 3.2. rasmsida bu usul, agar ular ishlab chiqarishning eng yuqori va eng 
past darajasi kuzatuvlaridan olinsa, xarajatlarni noto‘g‘ri baholanishga olib kelishi 
mumkinligi ko‘rinib turibdi. 
Xarajatlarni baholashga barcha mavjud kuzatishlarni kiritish eng yuqori va 
eng past variant bilan cheklanmaslik yaxshi bo‘lishi ravshan. Grafik yondashuv 
asosida JC 1 chizig‘i pastdan JS 2 to‘g‘ri chiziq (tarqalish diagrammasi), barcha 
kuzatuvlar asosida qurilgan. U xarajatlar funktsiyasiga faqat ikkita kuzatishga 
asoslangan usulga nisbatan aniqroq baho berishi ravshan. Demak yuqori va eng 
kam qiymat usulini tavsiya qilish mumkin emas. 
Topshiriq 3-1. Quyidagi ma‘lumotlar bo‘yicha 1000 birlik, 1500 birlikdagi 
mahsulot hajmi uchun jami xarajatlar miqdorini hisoblash 
 
Xajmi, b. 
Xarajat 
modda, $ 
 
300 
 
400 
 
500