O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent moliya instituti xasanov boxodir akramovich

Schetlarni tekshirish usuli bo‘linma menejeri va buxgalter schetlardagi 
aniq bir davrga oid xarajatlarning har bir moddasini tekshirishlarini, so‘ngra 
xarajatlarning har bir moddasini doimiy o‘zgaruvchi yoki yarimo‘zgaruvchi 
chiqimlar toifalari bo‘yicha turkumlashni talab qiladi. O‘zgaruvchi chiqimlar 
turkumiga kiruvchi moddalar uchun mahsulot birligiga xarajatlarning yagona 
o‘rtacha ko‘rsatkichi olinadi. Doimiy turkumidagi moddalar uchun esa boshqa 
yagona ko‘rsatkichdan – hisobot davridagi umumiy xarajatlar ko‘rsatkichidan 
foydalaniladi. Yarimo‘zgaruvchi chiqimlar turkumiga kiruvchi moddalar uchun 

---

50 
bo‘linma menejeri va buxgalter xarajatlarning ular fikriga ko‘ra bunday 
xarajatlarning o‘zgarishini yaqqol ko‘rsatadigan xarajat vazifasini (funktsiyasini) 
tanlaydi. 
Masalan, kompaniyada xarajatlar bo‘yicha quyidagi axborot mavjud, u 
chiqimlar markazining 10 000 birlik miqdorida mahsulot chiqqan so‘nggi oyi 
schetidan olingan. 
Xarajat moddalari 
Summa 
Asosiy ishlab chiqarish materiallari 
100000 
Asosiy xodimlar mehnati 
140000 
Yordamchi xodimlar mehnati 
30000 
Amortizatsiya 
15000 
Ta‘mirlash va texnik xizmat 
10000 
295000 
Bo‘linma menejeri va buxgalter xarajatlarning har bir moddasini o‘rganadi 
va ularni o‘zgaruvchi va doimiy xarajatlar tarkiblari bo‘yicha tahlil qiladi. Bu tahlil 
quyidagicha bo‘lishi mumkin: 
Xarajatlar moddalari 
O‘zgaruvchi chiqimlar, 
mahsulot birligiga, evro 
Umumiy doimiy 
chiqimlar 
Asosiy ishlab chiqarish materiallari 
10 
Asosiy xodimlar mehnati 
14 
Yordamchi xodimlar mehnati 
30000 
Amortizatsiya 
15000 
Ta‘mirlash va texnik xizmat 
0,5 
5000