52
Shu grafik usuldan foydalanib, regressiya tenglamasini aniqlash zarur.
T
exnik xi
zmat
xa
ra
jatla
ri,
U,
£
1280
1200
1120
4
1040
8
960
880
2
9
1
800
720
5
640
560
6
480
3
400
320
7
240
160
80
0
80
160
240
320
400
480
Х, с
3.1-rasm. Ishlab chiqarishning turli darajasida texnik xizmat
ko‘rsatishga xarajatlarning grafik ifodasi.
3.1-rasmsidan ko‘rinib
turibdiki, faoliyatning har bir darajasiga texnik
xizmat ko‘rsatish
xarajatlari yozilgan, to‘g‘ri chiziq esa,
undan yuqoridagi
nuqtagacha jami masofa quyida joylashgan nuqtagacha bo‘lgan masofaga
taxminan teng keladigan qilib o‘tkazilgan.
To‘g‘ri chiziq tik o‘qni kesib o‘tadigan V nuqtasi (£ 240)doimiy chiqimlarga
tengdir, ya‘ni
u = a + bx
3
bu
a ning qismi regressiya formulasida bir martalik o‘zgaruvchi chiqim
b
to‘g‘ri chiziq nuqtalari o‘rtasidagi og‘ishlarni tahlil qilish va quyidagi hisob bilan
3
Management Accounting for
Business Decisions, 2
nd
Edition, by Colin Drury, 2012 р.30
53
aniqlanadi:
b = (xarajatlardagi farq) / (Ishlab chiqar. hajmidagi tafovut) = (720-
560)/(240-160) = 2 sh.b.
Bu hisob ishlab chiqarish darajasining 160 dan 240
gacha darajasini
birlashtiruvchi to‘g‘ri chiziqda xarajatlarda bo‘lishi mumkin bo‘lgan o‘zgarishlarni
qiyoslash asosida amalga oshiriladi. Buning natijasida regressiya formulasini
olamiz:
u = 240 + 2x.
Agar X
qimmatini 100 deb hisoblasak, tenglama bunday tus oladi
u = £240 + (2 • 100) = 440 sh.b.
Grafik usuldan foydalanish oson va u korrelyatsiya yo‘q bo‘lgan
sharoitda
yoki kuzatiladigan miqdorlar betartib o‘zgarganda xarajatlarni foydali vizual
tasavvur qilishni ta‘minlaydi. Biroq bu usulning kamchiligi bor, bu kamchilikning
to‘g‘ri chiziq qaerdan o‘tishini aniqlashning sub‘ektivligi bilan bog‘liq, ya‘ni turli
kishilar turlicha og‘ishdagi chiziq o‘tkazishadi. Natijada xarajatlar bahosi ham farq
qiladi. Bu qiyinchilikni engish uchun chiziqni sub‘ektiv emas,
balki matematik
usullar asosida, masalan, eng kam kvadratlar usulidan foydalanib o‘tkazish
afzaldir.
Do'stlaringiz bilan baham: 
