O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent moliya instituti xasanov boxodir akramovich

Materiallarning xarid 
qilingan vaqti 
Birlik miqdori 
Birlikka xarajat, 
sh.b. 
Umumiy 
xarajatlar sh.b. 
2- martda 
2000 
4,00 
8000 
15- martda 
6000 
4,40 
26400 
30- martda 
2000 
4,75 
9500 
Jami zahiralar 
10 000
43900 
Yil oxiriga zahiralar, b. - 6000 birlik 
Yil oxiriga zahiralar, sh.b. – 6000 shundan 2000*4+4000*4,4= 25600 sh.b. 
Haqiqatda materiallar tannarxi 
43 900 
sh.b. 
minus: davr oxiridagi zahira 
25 600 
sh.b. 
Ishlab chiqarishdagi materiallarning tannarxi
18 300 
sh.b. 
O‘rtacha qiymat usuli (AVECO) – materiallarni o‘rtacha narxda baholashga 
asoslanadi: tovar moddiy zahiralarining qiymatini hisoblash usuli, bu usulda 
sotilgan tovarlar (foydalanilgan materiallarning) va oxirgi zahiralarning tannarxi 
sotish uchun (foydalanish uchun) yaroqli tovarlar (materiallar)ning o‘rtacha 
qiymatiga teng deb taxmin qiladi. 
O‘rtacha qiymat – sarflash uchun mo‘ljallangan materiallarning hamma 

---

63 
(to‘la) qiymatini shu materialning birliklari miqdoriga taqsimlash yo‘li bilan 
hisoblanadi. Natijada moddiy zahiralarning o‘rtacha qiymatini topamiz, shunga 
muvofiq ravishda ishlab chiqarishga berilgan materiallar baholanadi va hisobot 
davri oxiridagi qolgan zahiralarni bahosi aniqlanadi. 
Misol: 
Materiallarning xarid 
qilingan vaqti 
Birlik 
miqdori 
Birlikka xarajat, 
sh.b. 
Umumiy 
xarajatlar sh.b. 
2- martda 
2000 
4,00 
8000 
15- martda 
6000 
4,40 
26400 
30- martda 
2000 
4,75 
9500 
Zahiralarning jami 
10 000
43900 
Birlikning o‘rtacha qiymati = 43900/10000=4,39 
Oy oxiriga zahiralar, b. 
- 6000 birlik 
Oy oxiriga zahiralar, sh.b. – 6000 x 4,39 = 26 340 sh.b. 
Haqiqatda materiallar tannarxi 
43 900 
sh.b. 
minus: oy oxiridagi zahira 
26 340 
sh.b. 
Ishlab chiqarishdagi materiallarning tannarxi 
17 560 
sh.b. 
NIFO (NIFO) usuli – bu narxni almashtirish usuli bo‘yicha hisoblashga 
o‘xshashdir. Bu usulda materialni ishlab chiqarishga berish qiymatini olingan 
paytdagi qiymatga tenglashtirish uchun tuzatish kiritish zarur. 
Me‘yoriy qiymat usuli – bu usulda ishlab chiqarishga berilgan materiallar 
me‘yoriy qiymat bo‘yicha baholanadi. Haqiqiy narx bilan me‘yoriy qiymat 
o‘rtasidagi farq alohida og‘ish hisobida to‘planib boradi. 
Topshiriq 
4-1. Z Ltd kompaniyasi 2-yilning aprelida foydalaniladigan xom 
ashyoni bir turi bo‘yicha quyidagi operatsiyalarni amalga oshirdi: