O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus t’alim vazirligi

Nyutonning 3-qonuni

Nyutonning 3-qonunni quyidagicha ta’riflagan: ta’sirga hamma vaqt teng va qarama-qarshi aks ta’sir mavjud, boshqacha aytganda ikkita jismning bir-biriga o‘zaro ta’sirlari o‘zaro teng va qarama-qarshi yo‘nalgan ya’ni:

(1.39)

ekanligini inobatga olinsa u holda.

(1.40)

ya’ni o‘zaro ta’sirlashuvchi jismlar o‘z massalariga teskari proporsional va bir-biriga qarama-qarshi yo‘nalgan tezlanish oladilar.

Nyutonning 3-qonunidan juda muhim quyidagi xulosa kelib chiqadi.

(1.41)

(1.42)

ekanligini inobatga olsak

(1.43)

yoki

(1.44)

Bu ifodadan ko‘rinadiki, yopiq sistemada harakatlanuvchi jismlar uchun harakat miqdori saqlanadi. Bu ifoda harakat miqdorining saqlanish qonuni deb atalib, bu qonun makroskopik jismlarning o‘zaro ta’siri uchun to‘g‘ri bo‘lib qolmasdan, balki mikroskopik zarralar uchun ham o‘rinlidir. Jismlar sistemasi uchun deb olinsa va sistemadagi jismlar orasidagi ichki kuchlarni F_i va tashqi kuchlarni f_i deb olinsa

(1.45)
Bu yerda G‘_i ichki kuchlar, f_i tashqi kuchlar. Jismlar sistemasining harakat miqdori ichki kuchlarning teng ta’sir etuvchisi nolga teng.



Unday holda

Yopiq sistyema uchun , k=const

Demak byerk sistemada har doim harakat miqdori saqlanadi.

Harakat miqdori faqat bir jismdan ikkinchi jismga uzatilishi mumkin bo‘lib, hech qachon yo‘qolmaydi yoki jismlar har qanday izolyatsiyalangan sistemasining harakat miqdori vektor kattalik doimo o‘zgarishsiz saqlanadi.

Topshriq: Harakat miqdorining saqlanish qonuniga hayotdan misollar keltiring.