O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi

So„ng,  keyin  ko‗makchilari  shevalarda  keyin//kegin,  so‗ng//so‗gin,  so‗yin 

(Tosh.); keyin //kiyin, -kin, -ken, -son, -sunsin (Turk.), ketin, keyin, kegin, kigin, 

kin  (Namangan),  key,  ken,  ketin,  keyim,  keyin,  sovun,  sog‘ra,  so‗g‘un,  ketin, 

sog‘un (Jiz.), keyin (Qarnob), key  (Surx.), keyin (Jalolobod), keyinsiga (Tosh.), 

---

34 

 

son,  osn  (Xorazm),  tinney//iney  (Farg‗ona)shakllarida    qo‗llanadi.  Farg‗ona 

bag‘dan  nneyu    yegasochip    kiradi.  SH-sabz:  ettada(n)  sovuntag‘  meylis  

boleymush. 

Shahrisabz  shevasidakeyin  ko‗makchisi  o‗rniga–baq,    -baqa,  -aqa,  shaq

 

,  Farg‗ona,  Namangan,  Toshkent  tip  shevalarida    biyaqa,  baqa,  buyan  

so‗zlari  ham    ishlatiladi.  Farg‗ona:  shunnen    buyon  lenni    yemish    qurbaqa    et  

bolip  qolipti. Qo‗qon:munnanbag‘isiga  kop  xavar  op  turaman. 

Adabiy  tilda  qo‗llanuvchi  nari  ko‗makchisi  ish-harakatning  shu  so‗z 

ifodalagan  nuqtadan  uzoqlashuvini  ko‗rsatsa,  Mankent  shevasida  asa  ish-

harakatning shu so‗z ifodalagan nuqtaga yaqinlashuvini ifodalaydi: байттыннары 

(boyadan beri). Азандыннары (azondan beri). 

Shevalarda yәqin, boyi, yuvuq so‗zlari ham ko‗makchi funksiyasida kelib, 

vaqt ma‘nosining turli ottenkalarini ifodalaydi.Chimk:  men  omrim  bo‗yi  o‗shi  

yumush  bilan  otkemman.  Toshk.:   kechka  yaqin  salqin  tushadi.