O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi

9.6. Klechatkaning aerob parchalanishi 
Kletchatka (selluloza) o`simlikning quruq vaznining 45-80% foizini tashkil etadi. U polisaxarid bo`lib, kuchli 

kimyoviy reaktivlar ta'sirida ham qiyin parchalanadi. Tabiiy sharoitda sellyulozaning juda katta miqdori tuproqqa

tushadi va u erda tuproq mikroorganizmlari yordamida biologik o`zgarishlarga uchraydi. Bu mikroorganizmlar, 
kletchatkani glukozaga gidrolizlovchi va so`ngra aerob sharoitlarda SO

2

va H

2

O gacha oksidlovchi sellulaza va 

sellobiaza fermentlari hosil qiladi.
Oraliq mahsulotlar sifatida organik kislotalar hosil bo`ladi. 

C
6

H
12

O

6
+О

2
 RCHOHCOOH + CO
2
+ H

2
O

R CHOHCOOH + O

2
 CO

2
+ H

2
O

Sellulozaning aerob parchalanishi asosan bakteriyalar, hamda aktinomitsetlar va zamburug`lar ishtirokida amalga 
oshadi. Bu jarayonda asosiy rol miksobakteriyalarga tegishli. Miksobakteriyalar - grammanfiy bir hujayrali
tayoqchalar bo`lib, eni 0,4 - 0,7 mkm ni tashkil etadi. Bu organizmlar ko`pchiligining yoysimon hujayralari uzunasiga 
cho`zilgan, uchlari o`tkirlashgan bo`ladi. Ular egiluvchanligi bilan farqlanadi va qattiq yuzalar bo`ylab sirg`anib
harakatlanadi. Miksobakteriyalar binar - ko`ndalang ikkiga bo`linish yo`li bilan ko`payadi. Vegetativ hujayralar 
ko`paygandan so`ng birtalay hujayralar birgalikda to`planib, shilimshiq parda bilan qoplanadi va razmeri 1mm dan
kam bo`lgan rangsiz yoki har xil rangga bo`yalgan differentsiyallashgan meva tanalar hosil qiladi. 


Miksobakteriyalarning meva tanasi oyoqchadan (sistofera) va sistalardan tashkil topgan bo`ladi. Sistalarda tinch
holatdagi yirik hujayralar joylashgan bo`lib, etilgandan so`ng ulardan yana vegetativ hujayralar chiqadi. 
Miksobakteriyalar bir necha turga birlashtiriladi: Cytophaga, Sporocytophaga, Sorangium, Archangium,