O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

jadval⁴⁷

ANSI simvollari

Simvol tasviri							Nomi		Vazifasi
	( )							Boshlash, tugatish		Ma’lumotlarni boshlash, tugatish va to'xtatib turish uchun xizmat qiladi
	—							Jarayon		Bitta yoki bir guruh operatsiyalarni bajarish
							Kiritish, chiqarish		Ma’lumotlarni qayta ishlash uchun kerakli bo'lgan shaklga keltirish (kiritish) yoki qayta ishlash natijalarini ro'yhatga olish (chiqarish)
							Qaror qabul qilish		Ma’lum bir shartlar asosida algoritm yoki dasturni bajarilish yo'nalishini tanlash
							Oldindan aniqlangan jarayon		Dastur guruh operatorlari bilan bajarishga mo'ljallangan modulli dasturlashda keng qo'llanadi
►							Oqimlar chizig'i		Simvollar orasidagi aloqalarning ketma-ketligini tasvirlab beradi
							Ulovchi		O'zaro bog'laydigan simvollar asosida oqimlar chizig'i o'rtasida uzilgan aloqalarni ko'rsatadi
—							Izoh		Turli bo'limlarga izoh berish

Muammoni aniqlashtirish bosqichlari 6 qadamdan iborat:

1. 
   Maqsad va foydalanuvchilarni aniqlashtirish
   

Biz har doim muammolarni hal etib kelganmiz.

2. 
   Blok-chizma. Algoritmning blok-chizmasi - bu masala yechimini dasturlash uchun kerak bo'ladigan qadamlar ketma-ketligini batafsil grafik taqdimi (Algoritm yoki mantiqiy omil). Blok-chizma ANSI simvollari deb nomlanuvchi (Amerika milliy standartlar instituti) standart simvollaridan foydalanadi. Ushbu simvollar yuqoridagi 10.2-jadvalda keltirilgan.
   

Masalan, 10.6-rasmda ikkita sonni ko'paytirish algoritmini blok-sxemasi keltirilgan.

Boshlash
X
Х1,Х2

Tamom

Z=X1*X2

6. 
   rasm. Ikkita sonni ko'paytirish algoritmi
   

Nazorat tuzilmasini qo'llash.
Har qanday muammo, quyida keltirilgan uchta nazorat tuzilmalari yordamida hal qilinishi mumkin:
Bu tuzilishga ko'ra barcha hisoblash jarayonlari va elementlari, uch turga bo'linishi mumkin:

• 
  chiziqli;
  
• 
  tarmoqlangan;
  
• 
  takrorlanuvchi.
  

Muammoning tabiatiga bog'liq bo'lgan holda yuqorida keltirilgan nazorat tuzilishi barcha, yoki ularning ayrimlarini ishlatish mumkin.
Chiziqli hisoblash jarayoni.
Hisoblash jarayonlarining shunday turiga chiziqli deb aytiladiki, unda hisoblashning barcha bosqichlari qog'ozda yozilganidek chizig'li ketma-ketlik ko'rinishida bajariladi. Bunda hisoblashlarning yo'nalishi birlamchi ma’lumot yoki oraliq natijalarga bog'liq bo'lmaydi.
Bu yerda 10.7-rasmda ko'rsatilgan barcha qadamlar bir-birlariga bir chiziqli ketma-ketlikda amalga oshiriladi.
Operatori
Operator 2
—r-
Operator 3

6. 
   rasm. Chiziqli hisoblash jarayoni
   

Tarmoqlangan hisoblash jarayoni.
Hisoblash jarayonlarining shundayiga tarmoqlangan deb ataladiki, unda u birlamchi yoki oraliq ma‘lumotlar хususiyatidan kelib chiqqan holda bir yoki bir necha yo'nalish bo'yicha bajarilishi mumkin bo'ladi. Bunda har bir yo'nalish hisoblash jarayonining tarmog'i hisoblanadi.
U yoki bu tarmoqning tanlanishi mantiqiy shartlarning bajarilishini tekshirish asosida ta’minlanadi. Aniq bir holda jarayon faqat tarmoqlarning bittasi bo'yicha bajariladi (IF-THEN-ELSE). Boshqa tarmoqlanishlarning bajarilishi mumkin emas.
Bu tuzilmalar mantiqiy ifoda sharti bajarilishi bo'yicha amalga oshiriladi (mantiqiy ifoda >, >, <, <, =, / simvollar yordamida bajariladi). Agar mantiqiy shart bajarilmasa Statement 1 bloki ishga tushadi, aks holda esa Statement 2 yo'li ishga tushadi.
Masalan, C++ tilida if-else, ichma-ich joylashgan If, Switch... case...default, ichma ich joylashgan Switch. case operatori tarmoq ulanuvchi jarayoni tashkil etish uchun xizmat qiladi.


Asosiy tanlash operatsiyalarini bajaradi (ha-yoki-yo'q qarorni bittasini tanlash
imkonini beradi). Quyida keltirilgan rasmda tanlash usullari: CASE tarmoq tuzilmasi.

Tanlov 3

Tanlov 1

Tanlov 4

³⁸ Dixsit J.B. —Fundamentals of computer programming and IT” 2011. 143 p.