O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

- DARAJA. Birlamchihisob

Moddiy boyliklar hisobini olib boruvchi xodimlarning AIJ
Tabel hisobini olib boruvchi xodimlarning AIJ
Tayyor mahsulotlar hisobin iolib boruvchi

2. 
   - DARAJA. Boshqaruvhisobi
   

	Arzon baholi va tez eskiruvchan tovarlar hisob-kitoblarini olib boruvchi hisobchining HAIJ
	Asosiy vositalar, nomoddiy aktivlarning hisobini olib boruvchi HAIJ
◄
	Moliyaviy-hisoblashoperatsiyalari (kassaoperatsiyalari, hisobotberuvchishaxslar,
◄—	debitorlar, kreditorlarbilanhisob-kitoblar, valyuta) bo’yichahisoblarniolibboruvchiHAIJ
—	TayyormahsulotlarvaularnisotilishininghisobiniolibboruvchiHAIJ
◄	IshlabchiqarishharajatlarininghisobiniolibboruvchiHAIJ
\ /
3 - DARAJA. Moliyaviyhisob
2 к
►	Yig’matahliliyvasintetikhisobnihamdahisobotnishakllantirishniolibboruvchixodimningHAIJ
	MoliyaviytahlilvarejalashtirishningHAIJ
	Ichkiauditorning HAIJ

17.3 - rasm. Yirik korxonadagi BHATda hisobning bosqichlari bo'yicha HAIJiing o'zaro aloqalari va taqsimlanishining chizmasi.
Yirik korxonalarda BHAT yordamida hisob axborotlarini ishlab chiqish birlamchi, boshqaruv va moliyaviy hisobning uchta bosqichida olib boriladi (17.3- rasm).
Har bir bosqichda hisob axborotlarini yig'ish, ro'yhatga olish, ishlab chiqishning uslubiyotiga muvofiq iqtisodchi, hisobchi, moliyachi va tahlilchilarning o'zaro bog'langan AIJ (HAIJ) yaratiladi. Ushbu talablarga javob beruvchi yirik korxonalar BHATni markazlashtirilgan boshqaruvga ega tarmoqda hisob xodimlarining AIJ majmuasi asosida yaratish maqsadga muvofiqdir.
Har bir AIJ va ularning guruhlari uchun mustaqil dasturiy model ishlab chiqiladi. Shu tartibda tashkil qilingan BHATning tarkibiy qismi AIJlarini qo'shish yoki chiqarib tashlash imkoniyatiga xos bo'lgan ochiq modulli tizimdan iborat bo'ladi. Bu juda muhim, chunki BHATni ishlab chiqarishda vaqt o'tishi bilan qo'shilgan modullar butun tizimni qayta qurilishini talab qilmasliklari kerak. Turli xildagi AIJning axborotlarini solishtirila olinishi me‘yoriy-ma‘lumotnomaviy axborotlarning yagona fondini yaratish hisobiga ta‘minlanadi.
• birlashtirilgan holda ham boshqarish, xam umumlashtirilgan moliyaviy hisobotni olish imkoniyati. Yirik korxonalar filiallar va uzoq masofadan omborlarga ega bo'lishlari mumkin. Bundan tashqari, bunday korxonaning mablag'lari mulkdorlar guruhiga tegishli bo'lishi mumkin. Shuning uchun ham bunday tizimlardan markazdan turib tezkor boshqarish uchun ma‘lumotlarni almashtirishni amalga oshirish imkoniyatiga ega uzoqlashtirilgan ish joylarining mavjudligi muhimdir.
17.7. Kichik biznes korxonalarida buxgalteriya hisobini avtomatlpshtirish
tizimlari
Kichik korxonalarda BHAT yaratishda ShKdan keng foydalanish hisobchining ish joyida axborotlarni ishlab chiqish, saqlash va uzatish bo'yicha barcha tadbirlarni avtomatlashtirishga imkon beradi.
Bunday BhATni yaratishda bir necha yondoshishlar mavjud. Bu oddiy va unchalik rivojlanmagan tuzilmaga ega kichik korxonalar boshqaruv tizimini alohida tizimcha sifatida olib borishni talab qilmaydi.