О‗zbekistоn respublikasi оliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi

namoyon bo‘lishi guruh tarzidagi o‘zaro munosabatlarning namoyon bo‘lishi 
sifatida, guruh tarzidagi namoyon bo‘lish esa shaxsning o‘zini namoyon 
qilishining aniq shakli sifatida yuzaga chiqadi. Bu shaxs tuzilishining 
ta’riflaridan birini shaxsning intraindivid kichik sistemasini tashkil qiladi. 
 
Intraindivid va interindivid kichik sistemalari shaxsning o‘zini namoyon 
qilishining barcha jihatlarini aks ettira olmaydi.
Shaxsning tuzilishini tarkib toptiradigan uchinchi bir qismni - metaindivid 
(indieidning ustki ko‘riniish) kichik tuzilishini ham alohida ko‘rsatish 
imkoniyati mavjuddir. 
Bunda shaxs individning organik gavdasidan tashqariga chiqarilib qolmasdan, 
balki uning boshqa individlar bilan «shu erda va endilikda» mavjud bo‗lgan 
aloqalaridan ham tashqarida joylashtiriladi. Bunday guruhrlda subyektning o‗z 
faoliyati yordamida bilib yo bilmasdan boshqa kishilarga o‗tkazadigan 
«jamg‗armalari» psixologning diqqat markazida bo‗ladi. Bu bilan individ shaxs 
sifatida o‗zi bilan u yoki bu darajada bog‗liq ‗damlarning aqliy va hissiy-irodaviy 
jihatlarida faol tarzda hosil qilinadigan tub o‗zgarishlar subyekti bo‗lib xizmat 
qiladi. Gap subyektning boshqa individlarga taosir o‗tkazishi chog‗idagina emas, 
balki bevosita bir lahzalik o‗zaro birgalikda harakat qilish chegaralaridan 
tashqarida ham o‗zligini boshqalarda o‗ziga xos davom ettirishdsk faol jarayon 
haqida bormoqda. Subyektning o‗zligiki boshqa individda davom etgirishdan, 
boshqa kishilarga o‗tkazilgan «jamg‗armalar» hisobiga o‗zining shaxs sifatida 
boshqalar «ko‗ngildagidek» o‗rnashib qolishi tahminlashdan iborat bo‗lgan bu 
jarayon personalizatsiya (personajlashtirish) degan nom olgandir. 
Shaxsni tadqiq etish metodlari. Aniq izlanish redmetiga ega bo‗lgan har qanday 
fan o‗sha redmetning mohiyatini yoritish va materiallar to‗lash uchun maxsus usullar 
va vositalardan foydalanadi va ular fanning metodlarn deb yuritiladi. Fanning 
salohiyati va obro‗si ham birinchi navbatda o‗sha metodlar yordamida to‗langan 
mahlumotlarning ishonchliligi va validliligiga bog‗liq bo‗ladi. Bu fikrlar bevosita 
psixologiyaga ham aloqador bo‗lib, metodlar masalasi bu fanda juda katta ahamiyatga 
molik masala sifatida qaraladi. Chunki yuqorida taokidlaganimizdek, psixik 
hodisalarni bevosita qo‗l bilan ushlab, ko‗z bilan ilg‗ab, quloq bilan sezish qiyin. 
Lekin juda ko‗lab fanlar bilan faol hamkorlik shunga olib kelganki, psixologiyaning 
har bir tarmog‗i o‗z vazifalarini echish va ma‘lumotlarga ega bo‗lishuchun ko‗lab 
metodlarni sinovlardan o‗tkazib, eng ishonchli va mukammallarini saqlab qolgan. 
Matematik statistika va ehtimollar nazariyasining psixologiya sohasida 
qo‗llanilishi va unda erishilgan muvaffaqiyatlar avvalo har bir metodning 
ishonchlilik darajasnni aniqlash, qolaversa, to‗langam ma‘lumotlarning qay 
darajada asosli va valid ekanligini isbotlashga yordam beradi. 

---

Havola etilayotg‗an metodlar turkumi R.S.Nemovning «Psixologiya» (1996y.) 
kitobidan olingan va ular amaliyotda ishlatilayotgan eng asosiy metodlar 
hisoblanadi.