O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi z. Nishanova, D. Qarshieva

Chiqish bosqichidagi muolaja
Eksperiment chiqish bosqichini ta'savvur qilish uchun biz Sidman tomonidan ishlab chiqilgan 
eksperimentni ko'rib chiqamiz.
Bu eksperimentda birinchi qadamimiz chiquvchi bosqichini aniqlash, aniqrog'i qat'i holatda 
intuitiv reaktsiya juda ham ahamiyatga ega emas. Tadqiqotimizni nohush muammolaridan biri 
"juda muhum emas" degan iborani tushunishdir. Aniqlash metodlarida statistik kriteriy, ya'ni bir 
seansdan boshqa seansga o'tganda o'zgarishlari 3%dan ko'p bo'lmagan reaktsiya intensivligi 
chiqish bosqichini qat'iy holatda ola oldikmi.
Yutuqlari
Asosiy yutuqlaridan biri chiqish bosqichida individual xulq-atvorni kuzatishni effektiv 
foydalanish imkonini beradi. Muolajamizni yana bir yutuqlaridan biri uni egiluvchanligidir. 
Ya'ni u mustaqil o'zgaruvchini qanday bosqichda va qanday darajada qo'llashni ko'rsatadi. 
Standart tadqiqot o'tkazishda oldin tadqiqotchi nechta imkoniyatdan foydalanishi mumkinligini 
hamda mustaqil o'zgaruvchini qanday bosqichda foydalanishini oldindan bilishi lozim.
Kamchiligi.
Tadqiqotimiz ko'plab yutuqlarga ega bo'lsada bir necha tadqiqotlarni guruhiy an'anviy 
loyihalashni chiqish bosqichida tadqiqotimiz barcha talablarini qondira olmaydi. Keyin loyihalar 
chiqish bosqichi bilan asosan ko'p bo‘lmagan, ammo muhum natijalarni olish imkonini 
bermaydi.
Ta'savvur qiling, siz telefon aloqa kompaniyasida ishlaysiz. Sizning vazifangiz standart 
bo'lmagan telefon kitobchasidanmi yoki kompyuterdan qidiruvchi programmadan operator 
telefon raqamini topishda vaqtni tejaydi. O'rta qo'ng'iroqlarda har bir sekundni tejash esa oxir 
oqibat aloqa kompaniyalariga millionlab dollarlarni tejashni, ya'ni iqtisod qilish imkonini beradi. 
Bu esa ular uchun shubhasiz muhumdir. 
Tadqiqotni yana bir kamchiligi chiqish bosqichida biz tomonimizdan aniqlangan qandaydir 
natija aloqadorligini aniqlash qiyin bo'ladi. Odamlar eksperimental manipulyatsiyani turli xil 
qabul qilishlari va bizni qatnashimiz katta original bo'lishi mumkin. Bu kamchilikni tadqiqotni 
boshqa qatnashchilar bilan qayta o' tkazib bartaraf qilsa bo' ladi.
Ammo tadqiqotni chiqish bosqichida qanchalik kam ishtirokchidan foydalanish tadqiqot an'anasi 
hisoblanadi. Shundan kelib chiqqan holda tadqiqot loyihalari chiqish bosqichi bilan 
eksperimental psixologiyani ba'zi sohalarida qimmatli ma'lumot bo'lishi mumkin.