O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi z. Nishanova, D. Qarshieva

 
 

---

282 
XVIII
. 
 NO AN 'ANAVIY TADQIQOTLARNI
LOYIHALASH
 
Reja:
 
 
18.1.Kvazieksperimentlar.
18.2.Bir ishtirokchidan iborat eksperimentlar. 
18.3. So 'rov tadqiqot sifatida
Maqsad: 
Talabalarda noan`anaviy tadqiqotlar va ularning tuzilishi hamda ularning Yutuq va 
kamchiliklari haqida nazariy bilimlarni shakllantirish. 
Vazifalar: 
1.Talabalarda kvazieksperimentlar, bir ishtirokchidan iborat eksperimentlar haqida ilmiy 
dunyoqarashni, ijodiy mustaqil tafakkurni rivojlantirish. 
Tayanch tushunchalar: 
 
Kvazieksperiment
. Ekvivalent. Noekvivalent.
Bir kishili loyihalar 
 
18.1. Kvazieksperimentlar
(yoki eksperimental bo'lmagan loyihalar) 
Eksperimental tadqiqot talablariga to‘liq javob bermaydigan tadqiqiy loyihalar - 
kvazieksperimental loyihalar deyiladi. 
Biz bilamizki
,
organizatsiya shartlari variantlaridan biri
kvazieksperimental loyihalarni maqsadi shundan iboratki
,
bizni guruhlarni randonizavatsiya 
qilmasak ham baribir tahdidni kamaytiriladi. Bu yo'l bilan biz o'zgaruvchilarni aralashishini 
oldini olgan bo'lamiz. Bu muammoni ko'rib chiqish uchun taxminimizcha, biz guruhni tadqiqot 
paytida yaxshi darslik kursi bo'yicha qanday yetisha olayotganini «tekshiruvchi» tadqiqot 
o'tkazishimiz zarur.
Bazaviy eksperiment modeli orqali biz bilamizki
,
kamida ikkita mustaqil o'zgaruvchidan 
foydalanishimiz kerak. Tabiyki bular: "mavjud bilimni tekshirish" va "bilimni mavjudmasligini 
tekshirish" darajalaridan iborat.
Ayrim vaziyatlarda nazorat o'zgaruvchilar bo'ladi. Masalan, biz ishtrokchilarga o'sha kurs ishini 
beramiz, bilimini tekshirishimiz yo tekshirmasligimizdan qat‘iy nazar. Ammo ichki qoidalarimiz 
deb talabalar birinchi bosqichda egallagan, ya'ni o'zlashtirgan bilimlarni esdan chiqarishga 
majbur qilib o'z materialimizni bera olmaymiz. Shuning uchun biz tasodifiy o'zgaruvchilarga 
ajratilgan guruh talabalarini to'xtatishimiz kerak. Ideal holatda esa, biz universitet talabalarini 
ism shariflarini qog'ozga yozib shlyapaga joylashtirib, bu kursni eshitmaganlar uchun va ulardan 
Yuztasini tanlab olib ikki guruhga ajratishimiz mumkin. So'ng birinchi guruh bilimlarini 
tekshiramiz, ikkinchi guruhnikini esa yo'q. Baxtga qarshi bizda bu talabalarni qaysidir guruhda 
majburlab o'qitishga yo'l qo'yilmaydi.
Real hayotda talabalarga o'zlari o'qishni xohlagan guruhda o'qishlariga tanlash imkoniyati 
beriladi. Balki mavjud ikki guruhdan foydalanishimiz kerak bo'lar. Masalan, kunduzgi va 
ertalabki guruhlar mustaqil o'zgaruvchimizni u yoki bu talablarini aniqlaymiz. Ertalabki guruh 
deb taxmin qilamiz, ayrim guruhlar dushanba, chorshanba, juma kunlari boshqalari seshanba va 
payshanba kunlari ma‘ruza eshi
tadi. 
Siz ma‘ruzani qaysi kunlari o'zlashtirish muvaffaqiyati 
oshishini bila olasizmi. Bundan ham muhumroq muammo kelib chiqadiki, o'qituvchi har 
seminarda yo har yili o'sha kursni bittagina bo'limini o'qiyversin. Sizningcha, bahorgi yo kuzgi 
talabalar yoki bu yilgi yo kelasi yilgi ta'lim unumdorligini oshishini bila olamizmi va shunga 
o'xshash savollar...

---

283