O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi z. Nishanova, D. Qarshieva

1. Ikki guruhning solishtirilishi. Bu rejani faqat shartli ravishda korrelyatsion tadqiqotga 
kiritish mumkin. U ma`lum psixologik xususiyat yoki holatning namoyon bo‘lishiga qarab ikki 
tabiiy yoki randolizatsiyalangan guruhlar orasidagi o‘xshashlik yoki farqlarni aniqlash uchun 
qo‘llanadi. Tassavur qiling, siz erkak va ayollar ekstrovertlik darajasiga ko‘ra farqlanadimi 
yo‘qmi shuni tekshirib ko‘rmoqchisiz. Buning uchun siz ikki reprezentativ tanlanmani
ekstroversiya va introversiyaga ta`sir etuvchi faktorlarni hisobga olgan holda tashkil qilishingiz 
kerak, keyin esa EPQ testi yordamida reprezentativlik darajasini aniqlaysiz. Ikki guruhning 
o‘rtacha qiymatlari StYudentning t-kriteriysi yordamida solishtiriladi. Zarur bo‘lsa, natijalar 
dispersiyasi F kriteriy bo‘yicha qiyoslanadi. 
Ikki guruhning qiyoslanishi, korrelyatsion tadqiqot uchun xos bo‘lgan, bir necha artefaktlarni 
o‘z ichiga oladi. Birinchidan, guruhlarni rondonizatsiyasi muammosi (ular belgilangan mezon 
bo‘yicha aniq bo‘linishlari kerak) paydo bo‘ladi. Ikkinchidan, real o‘lchashlar bir vaqtda emas 
balki turli vaqtlarda sodir bo‘ladi: R΄ 0, - R΄΄ - 0. Uchinchidan, guruh ichidagi so‘rov bir vaqtda 
olib borilsa yaxshi. Agar turli sinaluvchilar turli vaqtlarda so‘rov qilinsa, unda o‘zgaruvchilarga 
vaqtning ta`sirini ko‘rishimiz mumkin. Jinsni maxsus xatti- harakatlarsiz (shu jumladan xirurgik 
yo‘l bilan ham) o‘zgartirib bo‘lmaydi, lekin osongina boshqa guruh yoki sinfga ko‘chish 
mumkin. Agar tadqiqotchi ikki o‘quv guruhini o‘qishdagi Yutuqlariga ko‘ra tatqiq qilishni 
rejalashtirsa, unda guruhlarni tadqiqot jarayonida aralashib ketmasligiga alohida ahamiyat 
berishi lozim bo‘ladi. Boshqa guruhlardagi turli vaqtlardagi o‘lchashlar muammosini ikkita 
nazorat guruhini kiritib hal qilish mumkin, lekin u holda ularni boshqa vaqtda so‘rov qilishga 
to‘g`ri keladi. Ilk guruhlarni yarmidan bo‘lib, so‘rovni quyidagi reja asosida o‘tkazgan qulayroq: 
R – 0, - 
R΄΄ - O, 
R΄ 0, - 
R΄΄ - O, 
Tartiblilik effektini ikki faktorli 2x2 analiz yordamida aniqlash mumkin. Tabiiy 
(randomizatsiyalanmagan) guruhlarni qiyoslash ham huddi shu reja bo‘yicha ketadi. 

---

296