O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Ta’limning ilmiy bo‘lish tamoyili. Ilmiy bo‘limlar-voqelikning xaqqoniy in’ikosidir. Tevarak- atrofini o‘rab olgan dunyoning qonuniyatlarini, narsa va xodisalarning ichki muhim xossalarini va o‘zaro aloqalarini aks ettiruvchi bilimlargina ilmiy hisoblanadi.
Ta’limning ilmiyligi tamoyili o‘quvchininig o‘quv materialidagi qonuniyatlarni aks ettirishi, tushinishi va o‘zlashtirishi uchun to‘g‘ri sharoit yaratish maqsadida zarurdir.
Nazariy tamoyillarni tushinish - materialni ilmiy asosida izohlab berishning muhim belgisi bo‘lib, u o‘quvchining fikrlash faoliyati xususiyatlarini belgilaydi. Ilmiy-bilimlar ilmiyligicha qolib, voqelikni har xil bo‘lish tamoyili. Ilmiy izoh ta’limning hamma bosqichlarida, har bir sinfda ilmiylik tamoyillari vazifalaridan biri - nazariy ma’lumotlar tizimini shy ma’lumotlarda tevarak-atrofdagi dunyoni qanchalik chuqur aks etganligi nuqtai nazaridan bilib olishdir.
Ilmiylik tamoyili barcha guruhlardagi va turli o‘quv yurtlaridagi o‘quvchilarga o‘rganish uchun ilmiy jihatdan ishonarli, amalda sinab ko‘rilgan ma’lumotlar berilishini talab etadi.
Ilmiy bilimlarni egallash jarayonida o‘quvchilarda ilmiy dunyo qarash, e’tiqod tarkib topadi. Tafakkur rivojlanadi.
Ta’limning ilmiy bo‘lish tamoyili ta’lim jarayonida o‘quvchilarni Hozirgi zamon fan-texnika taraqqiyoti darajasiga muvofiq keladigan ilmiy bilimlar bilan qurollantirish, yoshlarni ilmiy-tadqiqot usullari bilan tanishtirib borishni ta’minlashga qaratilgan.
Didaktikaning ilmiylik tamoyili maktab ta’limning mazmunigagina aloqador bo‘lib qolmay, o‘qitish usullariga ham aloqadordir. U ta’lim jarayonida fan-texnika yutuqlaridan foydalana oladigan o‘qitish usullarini takomillashtirishni ham talab qiladi.
Ta’lim da tarbiyaning birligi tamoyili. Maktab o‘quvchilariga ta’lim berish, tarbiyalash va ularning umumiy rivojlanishlari bir butunlikda amalga oshirish zarur. Ta’lim tizimida ta’lim tarbiyaning birligi tamoyili asosiy va etakchi tamoyillardan biri hisoblanadi. U didaktik qonunlarning o‘qish va o‘qitish borasidagi tub mohiyatini ifodalaydi. Binobarin o‘quv fanlarining har biri, xatto, ayrim mavzu va mavzuchalari ham, shubhasiz, tarbiyalovchilik harakteriga ega.
Ta’lim jarayonida o‘tilayotgan katta va kichik mavzularning mazmunidan kelib chiqadigan tarbiyaviy tomonlarini to‘g‘ri belgilash va uni ta’lim bilan birga, bir butunlikda amalga oshirishni ta’minlash juda muhim va hal qiluvchi ahamiyatga ega.
Demak, bir butun ta’lim jarayonida ikki o‘zaro bog‘liqlik: hayotni bilish va unga bo‘lgan munosabatni tarkib toptirish jarayoni ajralib turadi.
Maktabda beriladigan ta’lim bilan tarbiya o‘rtasidagi pedagogik jarayonning butunligini ta’min etuvchi uzviy birlik hamisha mavjud.
Maktab ta’limida o‘quvchilar tabiy fanlarni-mamavzutika, ximiya, biologiya, astronomiya va boshqa fanlarni o‘zlashtirish orqali ilmiy e’tikodlari shakllana boradi. Ular dunyoni o‘rganish mumkinligini ilmiy asosda anglab oladilar, haqiqatga ishonch bilan, yolg‘on narsalarga nafrat bilan qaray oladigan bo‘ladilar. Ular butunlay xaqqoniy hukm chiqaradigan aqlli, idrokli, imonli inson bo‘lib etishadilar.
Maktab ta’limida gumanitar fanlarning ham tarbiyaviy mohiyati juda muhimdir. Tarix fanini o‘rganish orqali o‘quvchilar jumhuriyatimiz tarixi, uning rivojlanish bosqichlari, moddiy- madaniy, ilmiy-siyosiy, ma’naviy jihatdan rivojlanishi, adabiy-badiy merosi, bobokalonlarimiz tomonidan qoldirilgan qimmatli xazinalirimiz, hozirgacha o‘rganilmay qolgan xalq pedagogikasi durdonalari bilan tanishadilar. Adabiyot va san’atni o‘rganish o‘quvchilarni chin inson qilib tarbiyalashdagi eng zarur shartlardandir.
Ta’lim-tarbiyaning birligi ta’lim jarayonini to‘g‘ri tashkil qilish va o‘qitishning xilma-xil usul va uslublaridan foydalana olishga ko‘p jihatdan bog‘liqdir. Ayniqsa, ta’lim bilan tarbiyaning birligini ta’minlamoq uchun:
a) bayon qilinaetgan o‘quv materiallarining mazmuni ham ilmiy, ham g‘oyaviy jihatdan to‘g‘ri tashkil qilinishi;
b) o‘qitilayotgan mavzuning ilmiy va tarbiyaviy mohiyatini ochib berilishi, ta’lim jarayonida hadislardan foydalanish imkoniyatini yaratilishi;
v) bayon qilinayotgan puxta va mustahkam o‘zlashtirilishi va turmushda unga amal qilinishi;
g) ta’limda muammoli jaryonni vujudga keltirish, o‘quvchilarning qiziqishlari, aktivlik va tashabbuskorliklarini ta’minlashga e’tiborning kuchaytirilishi,
d) ta’lim jarayonida o‘quvchilarning uyushqoqlik, intizomlilik va javobgarlikni sezish, o‘zaro yordam xislarini tarbiyalashni ta’minlamoq zarur.