O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’limi vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti kimyo fakulteti “neft va gaz kimyosi yo’nalishi ”

5 jadval.

Ko’rsatkichlar	Neft moylari	Su’niy moylar
		Dièfirli	polialken-glikolli	polisiloksanli	Ftorug-lerodli
100^0C dagi qovushqoqligi, mm^2/s	2,5	3,2	3,2	3,5	-
qovushqoqlik indeksi	70	140-150	135-180	270	500
Muzlash harorati,^0C	-40…-73	-43…-63	-58…-63	-63…100	-3…-23
Yonish harorati, ^0C	119	232	193	315	400-500
Chegaraviy ishlash harorati,^0C	220	220	260-300	250	-
100^0C da 22 soat davomida buglanish,%	8	0,1	0,1	0,1	0

Sun’iy moylarni neft moylariga qaraganda o’rtacha tannarxi 2-3 marta kamroqdir. Èkspluatatsion xossalari yaxshiligi bilan birgalikda tejamkorliroqdir, chunki dvigatelda ishlash davri katta va ular kamroq xarajat sarflanadi.
Neksiya, Tiko va Damas turidagi avtomobillar uchun zavod ko’rsatmasiga muvofiq SG 5W30, SAE 25W30, SAE 10W40, SAE 15W40, SFCC turidagi moytor moylaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Xar qanday moyning asosiy vazifasi belgilangan motoresurs davomida dvigatelning ishonchli va tejamli ishlashini ta’minlash bo’lgani sababli, motor moylari qo’yidagi èkspluatatsion talablarga javob berishi kerak.
1. Dvigatel detallarining eyilishini, ishqalanishni engishga kam quvvat sarflanishini, shuningdek detallarning tozaligini ta’minlashi kerak.
2. Ishqalanuvchi sirtlarini korroziyalanishdan saqlashi.
3. Ishqalanish joylardagi zazorlar va tutashmalardan oson o’tishi, sovuq vaqtda dvigatel qismlarining oson aylanishini ta’minlashi kerak.
4. Quyishga bo’ladigan sarf minimal darajada bo’lishini ta’minlaydigan optimal tarkibga èga bo’lishi kerak.
5. Tashish va uzoq vaqt saqlash davomida èkspluatatsion xossalarini saqlab qolishi kerak.
Ichki yonuv dvigatellarining moylash tizimlarida foydalaniladigan moylar-motor moylari deb ataladi. Ularning asosiy vazifasi, ishqalanuvchi qismlar sirtida mustahkam moy pardasi hosil qilish hisobiga dvigatel detallarining eyilishini kamaytirishdir. Moylarni tozalash jarayonida saylovchi erituvchilaridan foydalanish. – 
Saylovchi yoki selektiv erituvchilar suyuq modda bo’lib ma’lum
 haroratda aralashmadan faqat ma’lum komponentlarni (boshqalarini
eritmasdan va ularda o’zi erimasdan) ajratib beradi. Ba’zan erituvchilar
uglevodorodlarni yaxshi eritadilar va keraksiz komponent cho’kmaga
tushadi, yengil ajratib olinadi. Deasfaltlash va deparfinlash ana shunga 
asoslangan. Boshqa jarayonlarda, buni teskarisi bo’lib, erituvchilar keraksiz 
komponentlarni eritadi va qimmatbaxo komponentlarni deyarli eritmaydi. Bu jarayonlarda fenol va furfurol selektiv tozalashda ishlatiladi. Tozalangan
mahsulot va keraksiz komponentlar har bir jarayonda o’z nomiga ega. 
Masalan: Deasfaltlashda tozalangan moy frakstiyasi deasfaltizat deyiladi, 
smolasfaltenlarni konstentrastiyasi asfalt deyiladi. Deparafinlashda olingan moy 
rafinat, qattiq uglevodorodlarni konstentrati petrolatum deyiladi. 
Fenol va furfurol bilan tozalanganda moy rafinat va smolali,
asfaltenli polistiklik aromatik uglevodorod konstentrati – ekstrakt deyiladi.