O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’limi vazirligi namangan davlat universiteti fizika fakulteti fizika yo’nalishi 3-bosqich fiz-du 19 guruh talabasi saydillayev otabek abdusattor o’G’lining atom yadrosi va elementar zarralar fizikasi

Yadro massasini o’lchash usullari’’ mavzusida tayorlagan kurs ishi topshirdi Saydillayev Otabek Kurs ishi raxbari Namangan – 2022

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIMI VAZIRLIGI
NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI
FIZIKA FAKULTETI

FIZIKA YO’NALISHI 3-BOSQICH FIZ-DU 19 GURUH TALABASI

SAYDILLAYEV OTABEK ABDUSATTOR O’G’LINING

ATOM YADROSI VA ELEMENTAR ZARRALAR FIZIKASI FANIDAN
‘‘Yadro massasini o’lchash usullari’’
MAVZUSIDA TAYORLAGAN

KURS ISHI
Topshirdi Saydillayev Otabek
Kurs ishi raxbari ----------------------------------

Namangan – 2022
MUNDARIJA
KIRISH………………………………………………………. ............................3
ASOSIY QISM
1. Yadro tuzulishi va tarkibi. Massa qiymatlari ……………………...…….…5
2. Yadrolarning o'lchami va zichligi ………………….……………...……….10
3. Massa deffekti. Yadroning bog’lanish energiyasi……………...................11
4. Mаsspеktrоmеtr yordamida yadro massasini o’lchash……………………. 16
5. Yadro massasini o’lchashning Invariant massalar usuli………………………....…..21

XULOSA..............................................................................................................25
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR...........................................................26
KIRISH
Ko'p yillar oldin odamlar barcha moddalar nimadan iboratligi bilan qiziqdilar. Bunga birinchi bo'lib javob berishga harakat qilgan qadimgi yunon olimi Demokrit barcha moddalar molekulalardan iborat deb hisoblagan. Endi biz molekulalar atomlardan qurilganligini bilamiz. Atomlar undan ham kichikroq zarrachalardan tashkil topgan. Atomning markazida proton va neytronlarni o'z ichiga olgan yadro joylashgan. Eng kichik zarralar - elektronlar yadro atrofidagi orbitalarda harakat qiladi. Ularning massasi yadro massasiga nisbatan ahamiyatsiz. Ammo yadroning massasini qanday topish mumkin, faqat hisob-kitoblar va kimyo bilimlari yordam beradi. Buning uchun yadrodagi proton va neytronlar sonini aniqlash kerak. Mexanikaning klassik qonunlariga ko'ra, massa tananing tezligiga bog'liq emas. Axir, agar mashina uzoqlashayotganda tezligini oshira boshlasa, bu uning massasi oshishini anglatmaydi. Biroq, yigirmanchi asrning boshida Eynshteyn bu qaramlik mavjud bo'lgan nazariyani taqdim etdi. Bu ta'sir tana massasining relyativistik o'sishi deb ataladi. Va u jismlarning tezligi yorug'lik tezligiga yaqinlashganda o'zini namoyon qiladi. Zamonaviy zarracha tezlatgichlari proton va neytronlarni shunday yuqori tezlikka tezlashtirish imkonini beradi. Va aslida, bu holda, ularning massalarining o'sishi qayd etildi. Endi olimlar atom yadrolaridan tortib to massasigacha bo'lgan turli jismlarning massalarini hisoblashni juda aniqlik bilan o'rgandilar. Atom yadrolarining massalarini eksperimental aniqlash uchun, massa spektrometrlari. Birinchi marta Tomson (1907) tomonidan taklif qilingan massa spektrometriyasining printsipi zaryadlangan zarrachalar nurlariga nisbatan elektr va magnit maydonlarning fokuslash xususiyatlaridan foydalanishdir.