O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’limi vazirligi namangan davlat universiteti fizika fakulteti fizika yo’nalishi 3-bosqich fiz-du 19 guruh talabasi saydillayev otabek abdusattor o’G’lining atom yadrosi va elementar zarralar fizikasi

1. Yadro tuzulishi.
1911-yilda E.Rezerford barcha yadrolar bir xil elementlardan iborat, uning asosini vodorod atomi tashkil qiladi, degan fikrni ilgari surdi. Bu fikrga materiya tuzilishi haqidagi oldingi tadqiqotlarning muhim xulosasi sabab bo'ldi: barcha kimyoviy elementlarning massalari vodorod massasiga izsiz bo'linadi. Yangi taxmin misli ko'rilmagan imkoniyatlarni ochib, atom yadrosining tuzilishini yangicha ko'rish imkonini berdi. Yadro reaktsiyalari yangi gipotezani tasdiqlashi yoki rad etishi kerak edi.
Neytronlar
Butun dunyo olimlari atom yadrolarining yangi tarkibiy qismlarini kashf etishga qaratilgan tajribalar o'tkazdilar. 1930-yillarda nemis fiziklari Bekker va Bote berilliy atomlarini alfa zarralari bilan bombardimon qilishdi. Bunday holda, noma'lum nurlanish qayd etildi, uni G-nurlari deb atashga qaror qilindi. Batafsil tadqiqotlar yangi nurlarning ba'zi xususiyatlarini ochib berdi: ular qat'iy ravishda to'g'ri chiziqda tarqalishi mumkin, elektr va magnit maydonlari bilan o'zaro ta'sir qilmagan va yuqori penetratsion kuchga ega edi. Keyinchalik, bu turdagi nurlanishni hosil qiluvchi zarralar alfa zarrachalarining boshqa elementlar - bor, xrom va boshqalar bilan o'zaro ta'sirida topilgan.
1932 yilda J.Chedvik tomonidan neytron kashf etilgandan so‘ng D.Ivanenko va V.Geyzenberg mustaqil ravishda. yadroning proton-neytron (nuklon) modelini taklif qildilar. Ushbu modelga ko'ra, yadro proton va neytronlardan iborat. Protonlar soni Z D. I. Mendeleyev jadvalidagi elementning tartib raqamiga to‘g‘ri keladi.
Proton
Proton- zaryadi mutlaq qiymati bo'yicha elektron zaryadiga teng bo'lgan musbat zaryadlangan zarracha Protonning massasi elektron massasidan 1836 marta katta. Protonning tinch massasi m p= 1,6726231·10 ^-27 kg
Yadro fizikasida yadrolarning massasi odatda atom birlik massada o'lchanadi Yadroning massasini aniqlash uchun atom massasidan barcha elektronlar massalarining yig'indisini ayirish kerak (agar biz elektronlarning yadro bilan bog'lanish energiyasini ham hisobga olsak, aniqroq qiymat olinadi) .