O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus

Ma‟no ko„chish turlarini o„rgatish orqali o„quvchilarning nutq madaniyatini rivojlantirish usullari

Ona tili o‗qitishning asosiy maqsadidan kelib chiqqan holda bugungi kunda ona tili va adabiyot o‗qituvchilari o‗quvchidagi og‗zaki va yozma nutqning sifatini oshirish masalasiga alohida e‘tiborni qaratib kelmoqdalar. Shu asosda ona tili o‗qituvchilari bugungi kunda o‗quvchilarning nutq madaniyatini oshirish, ijodiy

tafakkurni hosil qilish, nutqning ta‘sirchanligi va jozibadorliligini oshirish ustida bir qancha zamonaviy interfaol usullarni qo‗llagan holda o‗z darslarini tashkil etishmoqda.
O‗quvchilarning og‗zaki va yozma nutqini o‗stirish nutq madaniyatini rivojlantirish asnosida amalga oshirilgani ma‘qul. Bu ish ularni ijodga undash, so‗z va so‗z shakllarining badiiy qiymat yaratishdagi jihatlarini o‗rgatish tariqasida tashkil etiladi. Ma‘no ko‗chish turlari mavzusi o‗rganilayotganda ham o‗qituvchi ushbu vositalarga o‗quvchining nutq madaniyatini va ta‘sirchanligini oshiruvchi vosita sifatida qarashi lozim. Aynan mana shu vositalarning og‗zaki va yozma nutqdagi o‗rni va ta‘sirini aniq sezgan o‗quvchi ma‘no ko‗chish yo‗llarining badiiy matnlardagi o‗rni va ahamiyatini tushunib, uni o‗z nutqida qo‗llash malakasini egallaydi. Quyida biz ana shu maqsadni amalga oshirish uchun bir nechta usullarni tavsiya etmoqchimiz.
Odatda, so‗z boyligini oshirish va nutqni o‗stirishga qaratilgan mashqlarda asosiy e‘tibor o‗quvchilarning lug‗at boyligini yangi so‗zlar bilan boyitish, ushbu so‗zlarni o‗z nutqida o‗rinli qo‗llay olish qobiliyatini rivojlantirishga qaratiladi. Lekin ona tili o‗qitishda o‗quvchilarning lug‗atini yangi so‗zlar bilan boyitish bilan birga ushbu so‗zlardan qanday foydalanish, nutqning ta‘sirchanligini oshiruvchi ko‗chma ma‘nodagi so‗zlarni o‗rinli qo‗llay olish malakasini shakllantirish alohida yondashuvni talab etadi.
Ma‘no ko‗chirish turlari mavzusi o‗tilayotganda ham o‗qituvchi o‗quvchilarning e‘tiborini asosan ushbu vositalarning nutqning ta‘sirchanligini oshirishdagi o‗rniga qaratishi kerak bo‗ladi. Chunki o‗quvchi nutqining jozibador va ta‘sirchan bo‗lishida so‗zlardagi ma‘no ko‗chish yo‗llarini o‗rganish va uni o‗z nutqida qo‗llay olish malakasini rivojlantirish juda muhimdir. Bundan tashqari, nutqning ta‘sirchanligi nutqning kommunikativligiga o‗z ta‘sirini ko‗rsatish bilan birga barcha tayanch kompetensiyalarning shakllanishi va rivojlanishida ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Ushbu usullar qiyinchilik darajasiga ko‗ra o‗sib borish tartibida berib borilishi maqsadga muvofiqdir.