O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsusta

R
eoxord ko‘prigi R-38 qurilmasining tuzilish sxemasi
1-elektr oqimi manbaiga ulanish qismi,
2-asbobga elektr kelayotganini bildiruvchi indikator lampochkasi,
3-asbobmi ishga tushirish tugmachasi,
4-qarshiliklar magazini;
5-galvonometr,
6-galvonometr tugmachasi,
7-nomalum qarshilikka ega eritma solingan elektrod simlari ulanish joylari,
8-reoxord shkalasi,
9-reoxord kuprigining tugmachasi,
10-elektrodlar tushirilgan idish,
11-stakan.
Eritmaning solishtirma elektr o‘tkazuvchanligini hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi:
bu yerda ℓ/Ѕ = C – idish doimiysiniberadi.U holda VII.5 formuladan bo‘ladi.
ℓ/S nisbat faqatgina elektrodlar o‘lchami va ularning bir-biriga nisbatan qanday joylashganligiga bog‘liq. Idish doimiysini aniqlash uchun elektr o‘tkazuvchanlik o‘lchanayotgan idishga pipetka yordamida 40ml0,002N KCl eritmasi quyiladi. Termostatda 25°C da 15 minut ushlab turiladi, so‘ng R_KCl aniqlanadi. KCl eritmasi uchun 25°C dagi solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik (χ_KCl) qiymatini jadvaldan olib
С_{idish doim.} = χ_KCl R_KCl hisoblab topiladi.
Umumiy elektr o‘tkazuvchanligi juda kichik bo‘lgan juda suyultirilgan eritmalar uchun suvning o‘zini ham elektr o‘tkazuvchanligi hisobga olinadi. Suvda elektr o‘tkazuvchanlikning paydo bo‘lishi uning molekulalari juda oz miqdorda bo‘lsa ham H⁺ va OH^- ionlariga dissotsiyalanishidandir, buni unda erigan is gazi va shishadan erib o‘tgan moddalar borligi bilan tushuntirsa bo‘ladi. Suvning elektr o‘tkazuvchanligini o‘lchash uchun elektrodlar va shisha idish tozalab yuviladi va unga 40ml suv quyiladi. Termostatga 15 minutcha qo‘yilib, keyin uning qarshiligi o‘lchanadi va suv bir necha marta almashtirilib o‘lchashlar takrorlanadi. Suvning solishtirma elektr o‘tkazuvchanligi quyidagi formula yordamida hisoblanadi:

So‘ngra elektrodlarni ehtiyotkorlik bilan idishdan chiqarib, suv to‘kiladi va pipetka yordamida tekshirilayotgan kuchsiz elektrolitning 0,1n eritmasidan 40ml quyiladi. Bu eritmaning 10l da 1g-ekv. erigan modda bor, ya’ni u 10 marta suyultirilgan. Elektrolit eritmasi quyilgan idish termostatga o‘rnatiladi va u termostatning haroratini qabul qilgandan keyin R_x aniqlanadi. Pipetka yordamida idishdan 20ml eritma olib tashlanadi va 20ml distillangan suv quyiladi. U suv termostatdagi alohida kolbachadan olinadi. Endi idishdagi tekshirilayotgan eritma 2 marta suyultirilgan bo‘lib, umumiy suyultirish esa 20 ga teng, ya’ni tekshirilayotgan moddaning 1g-ekv. 20litrda erigan. Uning qarshiligi aniqlanadi. Yana pipetka yordamida eritmadan olinib, uning o‘rniga 20ml distillangan suv solinadi. Suyultirish yana 2 marotaba oshadi, boshlang‘ich eritmaga nisbatan esa 40 marta bo‘ladi, ya’ni 1 g-ekv. modda 40l suvda eriganligiga to‘g‘ri keladi, yana qarshilik aniqlanadi. Bunday tajribalar 5-6 marta takrorlanadi. Olingan natijalar jadvalga qayd etib boriladi:

№