O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsusta’limvazirligi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUSTA’LIMVAZIRLIGI

MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI O‘ZBEKISTON MILLIYUNIVERSITETI

TARIXFAKULTETI

“O‘ZBEKISTONTARIXI”KAFEDRASI

XURRAMOVAZILOLAILHOM QIZI

BITIRUVMALAKAVIY ISHI

TURKISTON JADIDLARI QARASHLARIDA XOTIN- QIZLAR VAYOSHLARMASALASI

Ilmiyrahbar:U.A.O‘sarov

TOSHKENT –2018

MUNDARIJA:
Kirish 3-6

1. 
   Bob. Turkistonda jadidchilikning vujudga kelishimanbashunoslik vatarixshunoslikmasalalari 7-33
   
   1. 
      Mavzuning manbashunosligi vatarixshunosliktahlili 7-23
      
   2. 
      Turkistondajadidchilikningyuzagakelishiivao‘lkaningijtimoiy–iqtisodiyhayotigata’siri 24-33
      
2. 
   Bob.Turkistondajadidma’rifatparvarlarifaoliyativaqarashlaridaxotin-qizlarmasalasi vaularning yechimi 34-69
   
   1. 
      Jadidma’rafatparvarlariqarashlaridaoila–nikohmasalalarivaundaxotin-qizlarningo‘rni 34-43
      
   2. 
      Turkiston ma’rifatparvarlariningo‘lkadaxotin–qizlar vayoshlar savodxonlikdarajasinioshirishdaolibborganishlari… 44-61
      
   3. 
      Jadidlar tomonidan xotin – qizlarvayoshlarningijtimoiyhayotdagimavqeyinibelgilashborasidagiqarashlari 62-69
      

Xulosa 70-72
Foydalanilganadabiyotlar 73-76

Ilova

KIRISH

Bituruv malakaviy ishining dolzarbligi. Hozirgi kunda yurtimizda xotin –qizlarningo’rnibeqiyosdarajadabo’lib,bularningbarchasimamlakatimizdaularga nisbatan ko’rsatilayotgan e’tiborning natijasidir. O’zbekiston RespublikasiprezidentiSh.M.Mirziyoyevxotin–qizlarmasalasigato’xtalarekan,o‘znutqlarida shunday fikrlarni bildiradilar “onalar va bolalar sog’lig’ini muhofazaqilish, ayollarning turmush sharoitlarini hisobga olgan holda, ish bilan ta’minlash,opa-singillarimizningog’iriniyengilqilishuchunhartomonlamaimkoniyatyaratish,xotin–qizlarningijtimoiy-siyosiyhayotimizdagio‘rnivanufuzinioshirish bo‘yicha davlat siyosatini davom ettirishni biz o‘zimizning eng muhimvazifamizdebbilamiz”¹.
Tarixganazartashlaydiganbo’lsak,mamlakatimizdagixotin–qizlarningjamoat ishlaridagi faolligi , deyarli hayotning barcha jabhalarida o’zmavqeyigaega bo’lishlari o’z –o’zidan bo’lib qolgani yo’q. Avvalo, davlatimiz mustaqillikgaerishgandan so‘ng, o‘ziga xos tarzda rivojlanish konsepsiyasi ishlab chiqildi, bujarayonda birlamchi vazifa qilib, milliy o‘zlikni anglash, kelajakda ma’naviy komilinsonnitarbiyalash,milliyvaumumjahonqadryatlargatayanuvchierkindemokratik davlatnibarpo etishboshvazifamizqilib belgilandi.
Shundan so‘ng,xalqimizning ma’naviy ongiga ta’sir etish, o‘z siyosatiniamalgaoshirishuchunRossiyaimperiyasidavridasoxtalashgantariximizninghaqqoniy tarzdayaratilishigaerishdek. Shuo‘rindaVatanimiztarixidaalohidao‘ringa ega bo‘lgan jadidlar harakati masalalari xolis va ilmiy asoslarga tayanganholdao‘rganishgakirishildi.Avvolo,mustaqillikyillaridajadidchiliktarixiniyoritishga bag’ishlanganjuda ko‘plabilmiytadqiqotlarolibborildi.
Jadid ziyolilari o’sha davrda (XIX asr oxiri XX asr boshlari) jahonning boshqamamlakatlarida sanoat inqilobi bo‘lib,fan –texnika rivojlanayotgan bir paytda,Turkistonda ahvol ayanchli holga kelib, xalq o‘z qobig’iga o‘ralib qolganini ko’rib,chetdavlatlardao‘qibkelgan,uyerdagihayotniko‘rganjadidlarimiztomonidan





¹Мирзиёев.Ш.ЭркинвафаровондемократикЎзбекистондавлатинибиргаликдабарпоетамиз.–Т.:Ўзбекистон,2016.–Б. 14.
Turkistonnimustamlakazulmidanqutqarish,mustaqillikgaerishish,islohotlarorqali aholiningijtimoiy ahvoliniyaxshilashuchunkonseptualtarzdag’oyalarishlab chiqildi. Jadid ziyolilari milliy mustaqillikga erishishning bosh yo‘li sifatidaeng avvalo, aholining ma’naviy dunyoqarashini ko‘tarish, o‘sib kelayotgan yoshavlodnihartomonlamayetuk,ma’naviyatiyuksakhamdaijtimoiyvasiyosiyhayotda o‘z o‘rniga ega shaxs sifatida tarbiyalashni provard maqsadlari deb qabulqildilar.
Ma’lumki,avvaloo‘sibkelayotganyosh–avlodtarbiyasibirinchigaldaayollar qo‘lida edi, biroq bu davrda Turkistonda xotin –qizlarning o‘rni juda hampast,bo‘lib,birontasiyosiyhuquqgaegaemasdi,hattokisudjarayonidahamayollarning guvohligi aksariyat holatlarda inobatga olinmasdi, kundalik hayotdahamayollargabirbuyumsifatidaqaralaredi.Shuninguchunjadidlaro‘zg’oyalarida xotin –qizlar ijtimoiy hayotida keskin o‘zgarishlarni amalga oshirishmasalasiga jiddiytarzdaahamiyat berganlar.Ziyolilarjamiyatdaxotin-qizlarganisbatan azal –azaldan shakllangan munosabatni o‘zgartirmasdan, ularning oila vajamiyatdagimavqeyinioshirmay,o’lkadagimavjudvaziyatniislohqilmasdan,mamlakatni rivojlantirib bo‘lmaydi deb hisoblaganlar. Ular xotin –qizlar huquqinipoymol qilishga barham berishni, oilaning huquqiy asoslarini yangilashni, ularnita’lim va ma’rifat jarayonlarida faol qatnashishga jalb qilishni yoqlab chiqdilar,chunki pirovardidamillat, jamiyat va davlat taqdiri ma’lum darajadaxotin-qizlarvaoilaningma’naviyjihatdanyetukligigabog’liqhodisaedi.Milliyma’rifatparvarlarimiz tomonidan xotin –qizlarmasalasi bo‘yicha ilgari surilgang’oyalar bugungi kunda ham o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan masalalardan biridir.Jamiyatning poydevori oilada shakllanadi, jadidlar tomonidan to‘g’ri anglangan buhodisa hozirgi kunda ham turli islohotlar orqali mustahkamlab borilmoqda. Shuniaytish joizki, jadidlarning xotin –qizlar masalasiga doir qarashlarini ilmiy jihatdantahlil qilgan holda ochib berish va tarix saboqlaridan keyingi hayotimiz uchunfoydalanish mavzuningamaliyahamiyatiniko’rsatib beradi.