O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta ta`lim

Chegara ichiga suv haydaladigan tizimlar
Ishlashning qatorli tizimlari quyidagilarga bo'linadi: bir qatorli, uch qatorli, besh qatorli tizimlar (4.4 а, б. в -rasmlar).

1 - neftlilik chegarasi; 2 - oluvchi quduqlar; 3 - haydovchi quduqlar; L1- oluvchi va haydovchi quduqlar orasidagi masofa; L2-quduqlar qatori orasidagi masofa; 2Gк- oluvchi quduqlar orasidagi masofa; 2GХ - haydovchi quduqlar orasidagi masofa. 4.5-rasm.

Quduqlar maydon bo'ylab joylashgan ishlash tizimlari
Quduqlarning ko'proq ishlatiladigan joylashish tizimlari 4.6.a-rasm- besh nuqtali; 4.6.b-rasm - etti nuqtali; 4.6.v-rasm- to'qqiz nuqtali. (4.6-rasm).

a) b) v)


4.4.Neftli konlarni ishlash tizimi

Neftli o’zgarmas konturli burchaklarini ishlashda quduqlarni maydon burchaklari bo’yicha bir xil setkali qilib joylashtirilgan.

Quduqlarni orasida masofani geologik texnik sharoitlar va ekologik maksadlarda bog’lik bo’lgan xolda tekshiriladilar. Neftli uyumlarda suv taranglik rejimida quduqlar qatorida massivga parallel xarakatlanuvchi qilib joylashtiriladilar, gaznaporli rejasida gazliftli konturiga paralel qilib va donalar rejasida suvlilik konturga paralel joylashtiriladi. Xar bir uyumdagi qatorlar orasidagi masofa doimiy yoki qatordan qatorga o’zgartirish mumkin.
Qatordagi quduqdar orasidagi masofa xamma qatorlar uchun bir xil yoki xar bir qator uchun aloxida bo’lishi mumkin. Bu masofalarni uyum ishlashi parametrni uz ishida o’rnatadilar.
Ishlanadigan maydondagi quduqlar setkasi joylashishiga qarab soniga qarab uyumdan ishlash muddatiga bog’lik xar bir maydonda qabul qilinadigan masofaga qarab shtanga quduqlar soniga joylashtirish muumkin.
SHuning uchun quduq joylashtirish sxemasining tashishi va maydonga ularning soningn aniqlash neft konlarning ishlashning asosiy vazifasidir oldinlar quduqlar orasidan masofa xech qanday asossiz olinardi.
Boshqacha ayiganda xar bir quduqga 0,4 da 3 gektorga qatlam maydonni to’gri kelardi.
Keyingi tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki Baku va Brozniy konlarda qabul qilingan setkalar maydonni tig’iz joylashgan. Bu erdan qazib olingan neftni ham quduqlar soni bilan qazib olish mumkin edi.
Xozirgi vaqtda quduqlar orasidagi optiminal masofa gidrodinamik xisoblash koniga gelogik tuzilish yordamida aniqlaydilar, maydondagi quduqlar setkasi zichlik gektorga foydalaniladi va bu bir quduqga to’gri masalan; quduqlar orasidagi masofa 100m bo’lganda zichlik birga teng, neft uyumlarni ishlashidа uning tempi va burgilash tartibida katta axamiyatga ega.
Quduqni ishlatish qismi tempiga qarab eppasiga va sekinlashtirilgan sistemasida bir necha yil ichidа uyum burg’ilash tartibi bo’yicha ishlashning zichlanuvi tartbi va sudraluvchi sistemaga ajratiladi.
Suv taranglik rejimida avval tashqi neftli kontur bo’yicha birinchi qator quduqlar burgulanadi. Keyin qatlam ko’tarilishi bo’yicha yuqori quduqlar burgilanadi. Gazonapor rejimida gazli konturdan birinchi qator quduqlar burg’ilanadi keyin esa keyingi qatorlar, qatlam tushish bo’yicha pastga burgilanadi.
Neftli qatlamlarning ishlashi ratsional sistemasini xarakterlovchi asosiy faktorii bo’lib va u ma`lum vaqt ichida qatlamdan olingan neft miqdori bilan aniqlandi.
Uyumdagi qatlam energiyasi zaxiralarini tabiiy sharoitda aniqlash neft oilshning yuqori tempeni ta`minlamadi. Shuning uchun so’ngich napor rejimi qo’llaniladi va qatlamga suv xaydaladi, qatlam bosimi bir xil saqlanadi.
Qatlamga suv yoki gaz xaydash ishlash tartibini loyixalashdagi joyiga tasiridan biridir. Bundan tashqari neft uyumiga so’ngish ta`sir ko’rsatish metodlari bilan xam ishlash mumkin.
Tabiatda xar xil neft uyumlari o’zgaradi ularning o’lchash va quvvati yotish chukurligi neft saqlaydigan jinslarning geologik xususiyatlari, qatlamdagi gaz va suv tartibi xar xil, shuning uchun ularning xammasi uchun umumiy ishlash tartibini berish mumkin emas. Xar xil qatlam uyum uchun aloxida usulni qo’llash kerak.