O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta ta`lim

4.6. Neft' va gaz konlarini ishlash sharoitlarini tarxlash

Neft' uyumlarini yotishini geologik sharoitlari juda ham turlicha, ba`zai juda murakkab bo`ladi. Haqiqiy uyumlarning neftlilik va gazlilik chegaralari amalda juda murakkab ko`rinishga ega. Neftlilik va gazlilik jinslarining fizik parametrlari, aslida qatlamning maydoni va qalinligi bo`yicha bir-biridan farq qiladi. Neftli va gazli qatlamlarning maydon va vertikal bo`ylab har xil, ko`p qismi vertikal yo`nalishda ham har xildir. Ko`p holatlarda linzasimon yotuvchi, turli uzunlik va turli fizik xususiyatlarga ega bo`lgan, har xil jinslarning ketma-ket kelishidan tashkil topgan qatlamlar ishlash ob`ektlari hisoblanadi.

Gidrodinamik hisoblarda albatta, uyumni tuzilishi va xususiyatlaridagi murakkabliklarni to`liqrok, hisobga olishga intilish lozim. Lekin shuni ham hisobga olish kerakki, bu ma`noda bizning imkoniyatlarimiz cheklangan. Loyihaviy hujjatlarni tuzish vaqtida qatlamning geologik tuzilishini barcha xususiyatlarini aniqlash uchun biz etarli ma`lumotlarga ega bo`lmaymiz.
Tuzilishning barcha detallarini inobatga olishga intilish hisoblarda matematik qiyinchiliklarga olib keladi. Shuning uchun gidrodinamik hisoblarni yuritish uchun uyumni hisobiy tarxi va modelidan foydalaniladi.
Bu masala ikki yo`nalishda echilishi mumkin. Sirqish jarayonini elektrik modellashtirish yordamidа aniq echimlarni olish mumkin. Masalani echish uchun uyumni xaqiqiy shaklini, analitik hisoblashlar imkoniyatini beruvchi, shakllar yoki shakllar qismlari bilan approksimaciya qilish usulini qo`llаsh mumkin.
Gidrodinamnk hisoblashlari uslubi ancha soddaroq va ikki shakldagi uyumlar uchun yaxshiroq ishlangan: tasmasimon va doirasimon.
Tasmasimon uyum deganda, ikki paralel to`qri chiziq orasida yotuvchi va ikki tomonidan uzluksiz cho`zilgan ugom tushuniladi. Bu to`qri chiziqlar neftlilik, litologik va tektonik ekran chegarasi yoki suv haydovchi quduqlar bilan uyumni kesilgai chiziqi bo`lishi mumkin.
Doirasimon uyum to`qri doira shaklidagi neftlilik konturi bilan chegaralangan.
Ko`pincha ovval shaklidagi uyumni halka shakliga keltirish maqsadga muvoffiq hisoblanadi. Bunda quyidagi qoidaga amal qilish kerak. Halqaning tashqi perimetri uzunligiga, halqaning maydoni esa - neftlilik va gazlilikning hisoblangan konturi chegarasida xaqiqiy uyum maydoniga teng bo`lishi lozim. Эlek-trointegratorda, olingan echimlarni gidrodinamik hisoblashlar natijalari bilan taqqoslash shuni ko`rsatdiki, uyumni xaqiqiy shaklini doiraga almashtirysh uyum o`qlarining uzunliklari nisbati 3:1 yoki undan ham kichik bo`lganda esa xisoblashlarda haqiqiy uyumni tasmasimonga keltirish maqsadga muvvofiq bo`ladi.