O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta ta’lim vazirligi Toshkent davlat Iqtisodiyot Universiteti

Mamlakatlar	O'rni			YAIm 2018 yil
Fransiya		1	2777
Hindiston		2	2726
Italiya		3	2073
Braziliya		4	1868
Kanada		5	1712
Rossiya		6	1657
Koreya		7	1619
Avstraliya		8	1432
Ispaniya		9	1429

Rivojlangan mamlakatlarda YAIM(mlrd Dollar) Mamlakatlar O'rni YAIm 2018 yil Xitoy 1 25362  AQSH 2 20494  Hindiston 3 10498 Yaponiya 4 5415 Germaniya 5 4456  Rossiya 6 4051 Indoneziya 7 3495 Braziliya 8 3366  Fransiya 9 3037

Rivojlangan mamlakatlarda YAIM(mlrd Dollar)

BMT reytingiga ko'ra 5 ta davlat 2019-2020 yillarda dunyoning eng rivojlangan davlatlardir

AQSh YaIMi - 20,494 trln AQSh dollari.

AQSh o'zining milliy valyutasi - dollar hisobiga yalpi ichki mahsulotning yuqori ko'rsatkichiga ega bo'ldi. Ushbu valyuta butun dunyoda qo'llaniladi va eng barqarorlardan biri hisoblanadi.

Amerika Microsoft va Google kabi korporatsiyalar tufayli YaIMning eng yuqori ko'rsatkichiga ega davlatlar reytingiga kirdi. Har yili Amerikada mamlakatning yalpi ichki mahsuloti 2,2 foiz o'sishi kuzatilmoqda. Bir kishi uchun bu ko'rsatkich 62605 dollarga teng

Xitoy. YaIM 13,608 trln. AQSh dollari

Xitoy o'z pozitsiyalarini tark etmaydi va dunyoning etakchi iqtisodlaridan biri bo'lib qolmoqda. Iqtisodchilar va moliyaviy tahlilchilarning prognozlariga ko'ra, Xitoy tez orada Amerika Qo'shma Shtatlarini siqib chiqarish uchun barcha imkoniyatga ega. Bu YaIMning jadal o'sishi tufayli amalga oshiriladi. Xitoyda yalpi ichki mahsulotning ulushi har yili 10% ga o'sib bormoqda.

Yaponiya Uchinchi o'rinni egalamoqda Iqtisodchilar Yaponiyaning ishlab chiqarish o'sishini qisman to'xtatishini bashorat qilishlariga qaramay, bugungi kunda dunyoda ushbu mamlakat yalpi ichki mahsulotining hajmi 4 970 trln.

Statistikaga ko'ra, ushbu respublika yalpi ichki mahsulotining ulushi 1,5 foizga oshmoqda. O'sish, asosan avtomobillar, maishiy texnika, kompyuterlar va boshqa elektron mahsulotlar eksporti hisobiga ta'minlandi. Bu mamlakatda jon boshiga YaIM 39309 dollarni tashkil qiladi.

Germaniya to'rtinchi o'rinni egallaydi, Germaniya yalpi ichki mahsuloti yiliga 3,996 trln. Volkswagen avtomobillari, sanoat uskunalari va maishiy texnikalarni eksport qilish natijasida mamlakat bunday ko'rsatkichlarga erishdi. O'tgan yilga nisbatan Germaniyada yalpi ichki mahsulotning ulushi 0,4 foizga oshdi. Aholi jon boshiga YaIM 48264 dollarni tashkil etadi.

Buyuk Britaniya

Buyuk Britaniya dunyoning rivojlangan besh mamlakatining ichida oxirgi o'rinni egalladi. Ko'rsatkich darajasi 2,825 trln. Dollarni tashkil qilmoqda

2.3 Mamlakatimizdagi YAIM ning o’sish dinamikasi

Ma‘lumki, mustaqillikdan avval respublika iqtisodiyoti o’ta ayanchli ahvolda edi. Sobiq ittifoq davrida O’bekiston bir tomonlama rivojlangan, asosan xomashyo yetkazib berishga yo’naltirilgan edi. Bundan tashqari, mamlakat ichkarisida jami talab va takliflar keskin kamayib ketgan edi. Mustaqillika erishganimizdan so’ng butun xo’jalik yuritish tizimini tubdan yangilash, bozor munosabatlari hukmron bo’lgan jahon hamjamiyatiga yuz tutishdek og’ir vazifa turar edi.

O’sha davrda xalqimiz aholisi juda ko’p qiyinchiliklarga duch kelgan. Hatto ba’zi odamlar bir so’mni ham birov bekorga bermas edi. Lekin xalqimizda mehnatsevar, har qanday og’ir sinov va qiyinchiliklarni mardonavor yengib o’tadi, tanti, or-nomusi kuchlilar ham bor edi. Shunday vaziyatda asta-sekinlik bilan milliy xususiyatlaridan kelib chiqib, islohotlar bosqichma-bosqich va izchil amalga oshirildi. Bu davr oson kechgan emas. Tanlangan taraqqiyot yo’limizdan qaytarishga bir necha bor harakat qilishgan. Mana shunday og’ir vaziyatda butun e‘tibor xalq farovonligini oshirish va yalpi ichki mahsulot hajmini ko’paytirishga qaratildi.

Bular, birinchi navbatda, iqtisodiy salohiyatimizni oshirishga zamin yaratdi. Sanoatni iqtisodiy tanazzuldan olib chiqish, transport, kommunikatsiya tizimini mustahkamlash, mavjud mineral xomashyo va mehnat resurslaridan oqilona foydalanish, aholini ijtimoiy himoyalash, Ishlab chiqarishni oshirish kabi o’ta hayotiy masalalarni hal etishga xizmat qildi.

Uzoqni ko‘zlab, ertangi yorug‘ kunlarga ishonch bilan bosqichma-bosqich va izchil amalga oshirilgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar zoe ketmadi. Nihoyat, milliy iqtisodiyotimizda yalpi ichki mahsulot (YaIM) hajmining yildan-yilga barqaror o‘sishi namoyon bo‘ldi.

Ayniqsa, 1997 yil yakunlarida YAIM ko’rsatkichlari ancha o’sa boshladi.1997 yilda 1996 yilga nisbatan YaIMning o’sishi 5,2 foizni tashkil etib, ilk bor bu ko’rsatkich hajmi respublika aholisi sonining o’sish darajasidan oshdi. Natijada, YaIM aholi jon boshiga nisbatan 3,2 foizga ko’paydi.

Ma‘lumki, YaIM hajmining ortishi o’z-o’zidan sodir bo’lmaydi. U natijaviy xususiyatga ega. Ya‘ni iqtisodiyotda, avvalo, moliyaviy tarmoqning, xususan, pul aylanmasi va uning qiymati barqarorligi, iqtisodiy tuzilmalarning o’zaro muvofiqligi, ijtimoiy sohadagi maqsadli yo’nalishning ta‘minlangani hamda tashqi resurslarning o’z vaqtida, samarali o’zlashtirilgani mazkur ko’rsatkich hajmi ortishiga asos bo’ladi. Shu bilan birga, YaIMning barqaror o’sishi mamlakatdagi iqtisodiy munosabatlarning o’zaro muvofiqligi va ularning taraqqiyotini anglatadi. Bu boradagi qiyinchiliklar va yutuqlar haqida gapirganda, asosiy eksport mahsulotlarimiz bo’lgan oltin va paxta tolasi, vaqtida unga jahon bozorida noqulay narx konyukturasi vujudga kelgan edi.

2018 yilning yanvar – iyunida O`zbekiston Respublikasi YaIM hajmi joriy narxlarda 152 533,4 mlrd. so`mni tashkil etgan va 2017-yilning mos davri bilan taqqoslaganda 4,9 % ga o`sgan. YaIM deflyatori indeksi 2017 yilning yanvar – iyunidagi narxlarga nisbatan 135,4 foizni tashkil etgan.

Aholi jon boshiga hisoblangan YaIM 4 653 ming so`mni tashkil etgan va bu ko`rsatkich 2017-yilning mos davriga nisbatan 3,1 % ga yuqoridir.

2018 yilning yanvar – iyunida iqtisodiy faoliyat turlari bo`yicha YaIM ni ishlab chiqarish quyidagi jadvalda ifodalangan:

Iqtisodiy o`sish sur`ati iqtisodiyotning asosiy tarmoqlarida kuzatilgan ijobiy dinamika bilan bog`liqdir. Iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida yaratilgan yalpi qo`shilgan qiymat hajmi YaIM umumiy hajmining 85,5% ini tashkil etdi va 5,0 % ga o`sdi.Mahsulotlarga sof soliqlarning YaIM tarkibidagi ulushi 14,5 % ni tashkil etdi va 4,5 % darajasida o`sish qayd etildi.

YaIM o`sish sur`atiga xizmatlar sohasi eng katta ta`sir ko`rsatdi va bu soha o`tgan yilning yanvar-iyuniga nisbatan 4,4 % ga o`sdi. Jumladan, savdo, yashash va ovqatlanish bo`yicha xizmatlar 1,7 % ga, tashish va saqlash, axborot va aloqa 5,6 % ga va boshqa xizmatlar 5,0 % ga o`sdi.

Sanoat tarmog`ining qo`shilgan qiymatida 6,1 % lik o`sish qayd etildi. Sanoat ishlab chiqarishining YaIM mutloq o`sish sur`atiga ijobiy ta`siri darajasida baholandi. Sanoat tarmog`idagi ijobiy dinamika tog’ - kon sanoati va ochiq konlarni ishlash tarmog`i qo`shilgan qiymatining 34,3 % ga, ishlab chiqaradigan (qayta ishlash) sanoat tarmog`i qo`shilgan qiymatining 0,9 % ga va boshqa sanoat tarmoqlarining 2,0 % ga o`sishi hisobiga ta`minlandi.

Statistik ma’lumotlarga ko’ra, 2019 – yilning yanvar – dekabr oylarida qishloq, o'rmon va baliq xo'jaligi mahsulot (xizmat) larining umumiy hajmi 224,3 trln. so'mni yoki 2018 – yilning mos davriga nisbatan 102,5 % ni, shu jumladan, dehqonchilik va chorvachilik, ovchilik va ushbu sohalarda ko'rsatilgan xizmatlar – 217,2 trln. so'mni (102,4 %), o’rmon xo'jaligi – 5,7 trln. so'mni (101,8 %), baliq xo'jaligi – 1,4 trln. so'mni (127,0 %) tashkil qildi.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 16 январдаги
“Мамлакатнинг озиқ-овқат хавфсизлигини янада таъминлаш чоратадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5303-сонли фармони