О„zbekiston respublikasi oliy

2. AQSH, Germaniya va Rossiyada maktabgacha ta‘lim tizimida STEAM
ta‘lim texnologiyasidan foydalanish.

3. Maktabgacha ta‘limda STEAM ta‘lim texnologiyasini amaliy qо‗llashda

motivatsion,

kognitiv,

faoliyatli

va

shaxsga

yо‗naltirilgan

yondashuvlarning ahamiyati.

Ta‘lim-tarbiya taraqqiyotida jahon andozasi asosida faoliyat olib borish,
texnika, texnologiyalar shiddat bilan rivojlanayotgan davrda ular bilan bevosita va
bilvosita munosabat о‗rnatish zaruriy talabga aylandi. Hozirgi kunda jahonda
maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishi, ta‘lim-tarbiyasi, ularning
kommunikativ kоmpetensiyalarini shakllantirishga katta e‘tibor qaratilmoqda.

Janubiy Koreya, Yaponiya, Rossiya, Angliya, Fransiya, Germaniya kabi
taraqqiy etgan davlatlar tajribasida maktabgacha ta‘lim tashkilotlarida bolalarda
bog‗lanishli og‗zaki nutqni va ulardagi ilk kommunikativ kоmpetensiyalarini
rivojlantirishga jiddiy yondoshadilar. Rossiyada pedagog olimlar tomonidan
bolalarning og‗zaki nutqini rivojlantirish, kommunikativ kompetensiyalarini
shakllantirishga xizmat qiladigan, Janubiy Koreya va Yaponiyada esa ilk yoshdan
bolalarni jamiyatdagi ijtimoiy-kommunikativ xulq-odobga о‗rgatish bо‗yicha
zamonaviy innovatsion usullar ishlab chiqilgan va amaliyotga joriy etilgan,
bolalarni maktab ta‘limiga sifatli tayyorlashda bu kabi jahon miqyosidagi ilg‗or
tajribalarni ommalashtirish zarurati vujudga kelmoqda. Shuningdek, «STEAM –
ta‘lim» (Science – tabiiy fanlar, Technology – texnologiyalar, Engineering –
texnik ijodkorlik, Art – san‘at, Mathematics – matematika) yondashuvi ta‘lim-

1

tarbiya jarayonini tashkil etishda muhim ahamiyat kasb etmoqda . STEAM

yondashuvining eng mashhur namunasi – AQSH dagi Massachusets Texnologiya
Instituti (MIT). Ushbu dunyo universitetining shiori ―Mens et Manus‖ (Aql va
qo‘l). Massachusets Texnologiya Instituti bolalarga STEAM tushunchasini
oldindan o‘rganish va tanishish imkoniyatini berish uchun STEAM kurslarini
ishlab chiqdi va hattoki ba‘zi ta‘lim muassasalarida STEAM o‘quv markazlarini
yaratdi.

¹STEAM is an innovative method of teaching and should be implemented across Europe. More and more
institutions should work together to share ideas and develop further projects.Participant at steam education
Conference, Porto 2019 (https://steameducation.eu/bookinginformation.html).


Rossiyada maktabgacha ta'lim majburiy emas, ammo olti yoshdan kichik
bo'lgan ko'plab bolalar maktabgacha ta'lim muassasalarida o'qiydilar. Maktabgacha
tarbiya bolalar bog'chasi yoki bolalar bog'chasidan iborat. Ushbu maktab asosan
bolalarning jismoniy faoliyati va ijodiga e'tibor beradi.

Amerika Qo'shma Shtatlardagi maktabgacha ta'lim tashkilotlariga juda yosh
bolalar uchun bolalar bog'chalari va bolalarni kelajakda o'qishga tayyorlaydigan
maxsus markazlar kiradi. Ushbu muassasalar davlat yoki xususiy shaxslarga
tegishli. Xususiy korxonalar faoliyati ma'murlar tomonidan nazorat qilinadi va
o'qitish va moliyaviy yordam ko'rsatishda ilg'or uslublarni joriy qilishni
rag'batlantiradi. Maktabgacha ta'lim tizimini bunday tashkil etishning shubhasiz
ustunligi turli xil pedagogik yangiliklarga nisbatan harakatchanlikdir.Bu keyingi
maktab bosqichining umumiy darajasini oshirishga ijobiy ta'sir ko'rsatadi, chunki
har bir bola juda erta yoshdan boshlab o'quv jarayoniga qo'shilish, o'z
qobiliyatlarini namoyish etish va rivojlantirish imkoniyatiga ega.
Besh yoshga etgach, o'quvchilar shartli ravishda boshlang'ich maktabning nol
sinflari deb hisoblanishi mumkin bo'lgan bolalar bog'chasining katta guruhlariga
o'tadilar. Ushbu bosqichda mashg'ulotlarning o'yin usulidan an'anaviy shaklga
o'tish bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda.
AQShda yuqori pedagogik institutlarda ochiladigan va bo'lajak o'qituvchilarni
tayyorlash uchun ilmiy asos bo'lib xizmat qiladigan maktabgacha laboratoriyalar
mavjud. Bunday eksperimental bo'limlar juda yaxshi jihozlangan va bolalarni
tarbiyalash va rivojlantirish uchun maqbul sharoitlarni yaratmoqda. Ular 3 yoshdan
6 yoshgacha bo'lgan bolalar uchun mo'ljallangan.

Maktabgacha tarbiya tizimi Germaniya ta‘lim tizimida ham muhim bosqich
hisoblanadi. Uning 100 yildan ortiq tarixi bor. Bolalar bog‘chalari ta‘limning quyi
bosqichi hisoblansada, lekin u davlat tizimi tarkibiga kirmaydi. Bog‘chalarni

mablag‘

bilan

ta‘minlash

turli

jamoat

tashkilotlari,

hayriya

birlashmalari, korxonalar, xususiy shaxslar, diniy muassasalar zimmasidadir. Ota-
onalar bolalar bog‘chalariga o‘z farzandlarini tarbiyalayotganliklari uchun ancha
miqdorda pul to‘laydilar. 3 yoshdan 6 yoshgacha bolalarning 80% bog‘chalarga
qatnaydi. Germaniyada odatda bolalar bog‘chada tushgacha tarbiyalanadilar.
Kunning yarmida esa uyda, oilada bo‘ladilar. Germaniyada kuni uzaytirilgan
bog‘chalar ham bor.
1. Xorijiy davlatlarda STEAM ta‘lim texnologiyasini rivojlanish tarixini bilasizmi?
2. AQSH, Germaniya va Rossiyada maktabgacha ta‘lim tizimida STEAM ta‘lim
texnologiyasidan qanday foydalaniladi?