О‘zbekiston respublikasi oriental universiteti «Himoyagaruxsatetilsin» Pedagogikafakultetidekani A. Iminoxunov

Kurs ishi obyekti: Ijtimoiy pedagogning asasiy kasbiy sifatlarining tuzilishi va xususiyati bilan tanishtirish jarayoni
Kurs ishi predmeti: Ijtimoiy pedagogning asasiy kasbiy sifatlarining tuzilishi va xususiyati bilan tanishtirish ko’nikmalari
Kurs ishining amaliy ahamiyati. Kurs ishi jarayonida ilgari surilgan fikrlardan, yondashuvlardan hamda samaradorligini ta’minlovchi Kurs ishi natijalaridan pedagogik fanlar bo’yicha ma’ruzalar tayyorlash, qo‘llanmalar yaratish, shuningdek metodik tavsiyanomalar yaratishda, ish tajribalarini ommalashtirishda samarali foydalanishga xizmat qiladi.
Kurs ishi ishining tarkibiy tuzilishi va hajmi: ish kirish, 2 bob, 4 bo’lim, umumiy xulosalar va tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlar ro’yhatidan iborat

I BOB. IJTIMOIY PEDAGOG SHAXSINING XUSUSIYATLARI, KATEGORIYALARI VA TAMOYILLARI
1.1. Ijtimoiy pedagogikaning kategoriyalari va tamoyillari
Ijtimoiy pedagogika imperativ tarzda «yuqoridan» kiritildi va eng boshidanoq pedagogika fanining bir sohasi sifatida rivojlana boshladi.
Ma’lumki, pedagogika o‘zining cheklangan ta’lim sohasiga ega bo‘lgan hamda mustaqil va yetarli darajada rivojlangan fan bo‘lib, insonni o‘rganuvchi boshqa gumanitar fanlar bilan yaqin aloqada rivojlanadi. Ularning ko'plari bor, lekin ular orasida oilaviy aloqalar bo'yicha pedagogika bilan bog'liq bo'lganlari ajralib turadi. Bularga, birinchi navbatda, toifalari pedagogikaning kontseptual tizimiga kiritilgan va u tomonidan nazariy tadqiqotlarda ham, bevosita o'qituvchilarning amaliy faoliyatida ham faol foydalaniladigan gumanitar fanlar kiradi. Pedagogikaning boshqa fanlar bilan aloqasini sxematik tarzda ifodalash mumkin.
Ko`rinib turibdiki, pedagogikadan ajralib chiqqan har bir yangi ilmiy soha o`ziga xos xususiyatlarga ega bo`lib, uning kategoriyalari va tushunchalari tizimida namoyon bo`ladi. Biroq, xususiy fanning kontseptual apparati o'z-o'zidan emas, balki pedagogikaning konseptual va kategorik tizimi asosida va uning asosiy kategoriyalari bilan birgalikda shakllanadi.Shunga asoslanib, shuni aytish mumkinki, ijtimoiy pedagogikaning o'ziga xos toifalarini ajratib ko'rsatish va ularni asosiy pedagogik kategoriyalar bilan birgalikda ko'rib chiqish orqali biz ushbu bilim sohasining o'ziga xos xususiyatlarini belgilaymiz, bu esa uni mustaqil pedagogik sohaga ajratish imkonini beradi. Demak, birinchidan, ijtimoiy-pedagogik faoliyat o`z mohiyatiga ko`ra u vujudga kelgan pedagogik faoliyatga juda yaqin bo`lib, lekin uning o`ziga xos xususiyatlari ham bor.
Pedagogik faoliyat - ta'lim va tarbiya orqali ijtimoiy-madaniy tajribani o'tkazishga, o'quvchilarning shaxsiy rivojlanishi uchun sharoit yaratishga qaratilgan kasbiy faoliyat turi.
Ijtimoiy-pedagogik faoliyat - bu bolaning ijtimoiylashuvi jarayonida yordam berishga, uning ijtimoiy-madaniy tajribasini o'zlashtirishga va uning jamiyatda o'zini o'zi anglashi uchun sharoit yaratishga qaratilgan kasbiy faoliyat turi.
Ijtimoiy-pedagogik faoliyat har doim ma'lum bir bolaga qaratilgan bo'lib, uning ijtimoiylashuvi, jamiyatga integratsiyalashuvi jarayonida yuzaga keladigan shaxsiy muammolarni bolaning shaxsiyati va uning atrof-muhitini o'rganish, bolaga yordam berishning individual dasturini tuzish orqali hal qilishga qaratilgan. , shuning uchun u mahalliy bo'lib, bolaning muammosi hal qilinadigan vaqt oralig'i bilan cheklangan.
Yuqorida aytib o'tilganidek, ijtimoiy-pedagogik faoliyatning asosiy yo'nalishlari quyidagilardir:
- moslashuv (ijtimoiy, psixologik, pedagogik) hodisalarining oldini olish bo'yicha tadbirlar, ularning shaxsiy rivojlanishi orqali bolalarning ijtimoiy moslashuv darajasini oshirish;
- me'yordan ma'lum og'ishlari bo'lgan bolalarni ijtimoiy reabilitatsiya qilish bo'yicha tadbirlar.
- Bolaning hal qilinishi kerak bo'lgan muammosi, qoida tariqasida, ichki, shaxsiy va tashqi jihatlarga ega bo'lganligi sababli, ijtimoiy-pedagogik faoliyat odatda ikkita komponentni o'z ichiga oladi:
- bola bilan bevosita ishlash va bolaning atrof-muhit bilan munosabatlarida vositachilik faoliyati, ularning ijtimoiy-madaniy shakllanishi va rivojlanishiga hissa qo'shish.
- Shuningdek, o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lgan quyidagi ijtimoiy-pedagogik faoliyat turlarini ajratib ko'rsatish mumkin:
- ta'lim muassasalaridagi ijtimoiy-pedagogik faoliyat;
- bolalar jamoat birlashmalari va tashkilotlarida ijtimoiy-pedagogik faoliyat;
- bolalar ijodiyoti va bo'sh vaqtini o'tkazish muassasalarida ijtimoiy-pedagogik faoliyat;
- bolalarning yozgi dam olish joylarida ijtimoiy-pedagogik faoliyat.
Mutaxassisning "ijtimoiy pedagog" nomi "o'qituvchi" so'zidan olingan bo'lib, birinchi navbatda o'qituvchi bilan bog'liq. Ijtimoiy o‘qituvchilarning kasbiy tayyorgarligi asosan pedagogik ta’lim muassasalarida amalga oshirilsa ajab emas.
Shunday qilib, biz ijtimoiy pedagogning kasbiy faoliyatiga tavsif beramiz, uning vazifalari, funktsiyalari va ijtimoiy pedagog shaxsining ayrim o'ziga xos xususiyatlarini ochib beramiz. Har qanday faoliyat o'ziga xos tuzilishga ega bo'lib, u faoliyat elementlarining o'zaro bog'liqligini va o'zaro bog'liqligini belgilaydi. Ijtimoiy pedagog faoliyatining strukturasini sxematik tarzda quyidagicha ifodalash mumkin:
Ijtimoiy pedagogning faoliyati ob'ekti ijtimoiylashuv jarayonida yordamga muhtoj bolalar va yoshlardir. Ushbu toifaga to'liq ijtimoiy ta'limning etishmasligi natijasida paydo bo'lgan intellektual, pedagogik, psixologik, me'yordan ijtimoiy og'ish bo'lgan bolalar kiradi. Jismoniy, aqliy va intellektual rivojlanishida nuqsonlari bo'lgan juda ko'p sonli bolalar kabi, bu bolalarning barchasi jamiyatdan alohida e'tibor talab qiladi.
Ijtimoiy pedagog faoliyatining maqsadi bolaning psixologik qulayligi va xavfsizligi uchun sharoit yaratish, oiladagi salbiy hodisalarning oldini olish va bartaraf etishning ijtimoiy, huquqiy, psixologik, tibbiy, pedagogik mexanizmlari yordamida uning ehtiyojlarini qondirishdir. , maktab, yaqin atrof-muhit va boshqa jamiyatlar.
Ijtimoiy pedagog o‘z faoliyati maqsadini amalga oshirishdan oldin bolaning rivojlanish xususiyatlarini va u rivojlanayotgan muhitni yaxshi tushunib olishi kerak. Shuni ta'kidlash kerakki, bola, qoida tariqasida, o'z muammolaridan xabardor bo'lolmaydi va ularni ijtimoiy pedagogga tushuntira olmaydi.
Tashxisga va bolani tarbiyalash va rivojlantirishning umumiy maqsadlariga qarab, ijtimoiy pedagog uning optimal rivojlanishini ta'minlaydigan shart-sharoitlarni oldindan aytib bera olishi kerak; ko'zlangan natijalarga erishish uchun usul va vositalarni tanlay olish.
Ijtimoiy o'qituvchining navbatdagi faoliyati - bolaning har tomonlama rivojlanishiga hissa qo'shadigan ijtimoiy loyihalar va dasturlarni, xususiy tashabbuslarni ishlab chiqish va amalga oshirishda ishtirok etish. Shunday qilib, ijtimoiy pedagog faoliyatida quyidagi funktsiyalarni ajratish mumkin: diagnostik; prognostik; vositachi; tuzatish va reabilitatsiya; xavfsizlik va himoya qilish; profilaktika va profilaktika; evristik.
Ijtimoiy o'qituvchining ba'zi fazilatlarini ko'rib chiqing.Quyidagilar maxsus qobiliyatlar sifatida ajralib turadi: kuzatuvchanlik, vaziyatni tezda boshqarish qobiliyati, sezgi, empatiya, fikrlash va o'zini o'zi nazorat qilish. Bundan tashqari, ijtimoiy o'qituvchi barcha ijtimoiy xodimlar uchun xushmuomalalik, odamlar bilan o'zaro munosabatlarga yo'naltirilganlik, mehribonlik, qiziquvchanlik, odamlar bilan ishlashga qiziqish, o'z nuqtai nazarini himoya qilishda qat'iylik, nekbinlik, o'z nuqtai nazarini topish qobiliyati kabi professional muhim fazilatlarga ega bo'lishi kerak. munozarali vaziyatlardan chiqish yo'li, mehnatsevarlik, neyro-psixik barqarorlik. Shubhasiz, muloqot qobiliyatlari, boshqacha aytganda, muloqot qilish qobiliyati mutaxassisning eng muhim kasbiy fazilatlaridan biridir. Ijtimoiy pedagogning shaxsiy xususiyatlarini aniqlaganda, u "inson" sohasida ishlayotganini unutmaslik kerak.
Hissiy sohaning xususiyatlari shuni ko'rsatadiki: hissiy barqarorlik, ijobiy his-tuyg'ularning ustunligi, shaxsiy xususiyat sifatida tashvishning yo'qligi, psixologik stressga dosh berish qobiliyati.
Ijtimoiy o'qituvchining muhim xususiyati - bu o'ziga nisbatan ijobiy munosabat, yuqori ijobiy o'zini-o'zi hurmat, o'zini-o'zi qabul qilish, sherikdan ijobiy munosabatni kutishni nazarda tutuvchi "Men obrazman" xususiyati. "Men - tasvir" ning o'ziga xos xususiyati ijtimoiy o'qituvchining yuqori moslashuvchanligi bo'lib, u muloqotda ochiqlikni, boshqa odamni qabul qilish qobiliyatini va taklif qilishning past darajasini anglatadi.
Demak, ijtimoiy-pedagogik faoliyat ko‘p tarmoqli va ko‘p qirrali, lekin ijtimoiy o‘qituvchi qaysi faoliyat sohasida ishlamasin, u odamlar bilan, birinchi navbatda bolalar bilan ishlashga majbur bo‘ladi. Uning kasbiy malakasi nafaqat aql-idrok, balki asab tizimining xususiyatlari bilan ham belgilanadi: hissiy barqarorlik va muloqot jarayonida yuqori samaradorlik, bu unga bolalar bilan ishlashda hissiy charchoqqa qarshi turishga imkon beradi va " hissiy charchash" sindromi, ijtimoiy-terapevtik va boshqa o'ziga xos jarayonlarda og'ir yuklarga bardosh beradi.
Pedagogika va ijtimoiy pedagogikaning kategoriyalari. Ijtimoiy-pedagogik faoliyat. Ijtimoiy ta'lim. Ta'lim va ijtimoiy ta'lim. “Prinsip” va “qoida” tushunchalari. Tabiat printsipi. Madaniyat printsipi. insonparvarlik tamoyili.
Muayyan fan sohasining ilmiy maqomi va ijtimoiy obro'si ko'p jihatdan nazariyaning rivojlanish darajasiga bog'liq bo'lib, u voqelikning ma'lum bir sohasini ob'ektiv ravishda aks ettiruvchi va o'rganish ob'ekti bo'lgan qonunlar va qonuniyatlarni yaxlit ko'rib chiqadi. bu fan. Har bir fan o'ziga xos bilimlar tizimi bilan ajralib turadi, bu fanning o'rganish predmetini tushuntirishga qaratilgan.
Fanning bilimlar tizimi uning tushuncha va kategoriyalarida namoyon bo'ladi . Tushunchalar real olamni bilish jarayonida aks ettirish shakllaridan biridir. Ilm-fandagi tushunchalar darhol o'rnatilmaydi. Ular o'z-o'zidan tug'ilib, voqelikni anglash va empirik tajriba natijasida muayyan fan tizimining bir qismiga aylanadi. Tushunchaning mohiyatini aniqlash uchun eng avvalo uning fanning o‘rganish ob’ektini aks ettiruvchi belgilari ajratiladi.
Ammo haqiqat ko'p qirrali va o'zgaruvchan. Inson faoliyatining mohiyatini muhokama qilganda, muayyan faoliyatning paydo bo'lishini belgilaydigan ehtiyojlarning hal qiluvchi rolini esga olish kerak. Turli tarixiy, ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarda inson ehtiyojlari har xil. Shuning uchun bu o'zgaruvchan faoliyatni aks ettiruvchi tushunchalar statik emas. Ular tarixiy vaziyatga, aks ettirishga chaqirilgan ob'ektiv voqelikka qarab o'zgaradi. Tushunchalar o'z hayotini oladi. Fan tizimidagi ayrim tushunchalarning ahamiyati ortishi yoki kamayishi mumkin. Masalan, pedagogikadagi “xristian ta’limi” tushunchasi 1917 yilgi Oktyabr inqilobiga qadar yetakchi tushunchalardan biri bo‘lgan bo‘lsa, keyinchalik u pedagogik lug‘atdan deyarli yo‘qoldi.
Har qanday fanning rivojlanish jarayonida tushunchalar birlashtiriladi, mustahkamlanadi va fan toifalariga aylanadi, ular eng umumiy, fundamental, "umumiy" deb ataladigan tushunchalar bo'lib, ushbu fanda qo'llaniladigan qolgan tushunchalar ulardan kelib chiqadi.
Shunday qilib, har bir fanda unga kiritilgan tushunchalarning o`zaro bog`liqligi va o`zaro bog`liqligini aks ettiruvchi o`ziga xos konseptual-kategorik tizimi shakllanadi. Shu bilan birga, har qanday fanning tushunchalar tizimi hamisha bir ob’ektni o‘rganuvchi boshqa fanlarning konseptual tizimlari bilan o‘zaro bog‘liqdir. Bu ma'noda emas, balki ijtimoiy pedagogika, uning kontseptual tizimi tushunchalar tizimlari, birinchi navbatda, pedagogika va sotsiologiya, shuningdek, insonni o'rganadigan boshqa fanlar bilan yaqin aloqada.
Yuqorida ta’kidlanganidek, ijtimoiy pedagogika “yuqoridan” imperativ tarzda joriy qilingan va eng boshidanoq pedagogika fanining bir tarmog‘i sifatida rivojlana boshlagan.