O’zbekiston respublikasi qishloq va suv хo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti hayot-faoliyat хavfsizligi kafedrasi

 
Ishni bajarish tartibi 
1. 2,3,4- formulalar bo’yicha yong’inning tarqalish tezligini aniqlang. 
1. 1–jadvaldagi ma’lumotlardan hamda 2,3,4, formulalarning natijasidan 
foydalanib 3–jadvalni to’ldiring. 
3. Yong’inni tarqalish tezligini oldini olish uchun takliflar bering va xulosa 
yozing. 
2-jadval 
Binodan binoga yong’in tarqalishining ehtimoli 
Bino orasidagi 
Masofa (m) 
0 
5 
10 
15 
20 
30 
40 
50 70 90 
Yong’inning tarqalishi 
ehtimoli % 
100 
87 
66 
47 
27 
23 
9 
3 
2 
0 
3-jadval 
Bino va inshootlarda yong’inni tarqalish tezligini aniqlash 
№ 
Yong’in turlari 
Yadroviy 
portlashning 
kuvvati, q 
Binolar orasidagi 
masofa, m 
Yong’inning 
tarqalish 
ehtimoli % 
1 
 
 
 
2 
 
 
 
3 
 
 
 
 
 
Nazorat savollari 
1. Portlash deb nimaga aytiladi? 
2. Portlashning zarar yetkazuvchi omillarining qanday turlari mavjud? 
3. Yadro portlashidan zarar ko’rgan joylarda yong’inlar necha turga bo’linadi? 

---

16 
MAVZU: BINOLARING O’TGA ChIDAMLILIGINI ANIQLASh 
Ishning maqsadi: Binolarining o’tga chidamligini aniqlashni o’rganish. 
Ishning vazifasi: Binolarning o’tga chidamliligini aniqlash va ularga o’tga 
chidamliligi bo’yicha baho berish. 
Umumiy ma’lumotlar 
Yonginlar sodir bo’lishi natijasida ishlab chiqarishda va umuman hayotda juda 
katta iqtisodiy, ijtimoiy, texnik va boshqa turdagi zararlar hosil bo’ladi. Ba’zi 
holatlarda insonlarning juda og’ir jaroxat olish yoki umuman halok bo’lish 
hodisalari yuz beradi. Natijada davlatga katta ma’naviy va moddiy yo’qotishlar 
yetkaziladi. 
Boshqaruvdan, nazorat ostidan chiqib ketgan va juda katta moddiy va 
boshqa turdagi zarar yetkazuvchi yonish jarayoni yong’in deb ataladi. 
Umumiy holatda xalq xo’jaligida yong’in sodir bo’lishining asosiy sabablari 
quyidagilardan iborat: 
Elektr uskunalarining buzilishi yoki noto’g’ri ishlatilishi natijasida o’rtacha
31 % yong’in kelib chiqadi; 
Olov bilan extiyotkor muomala qilmaslik oqibatida o’rtacha 21 % yong’in 
kelib chiqadi;
Pechkali isitish tizimlarining noto’g’ri ishlatilishi natijasida o’rtacha 15 % 
yong’in kelib chiqadi; 
Texnologik uskunalarning buzilishi yoki noto’g’ri ishlatilishi sababli 
o’rtacha 10 % yong’in kelib chiqadi; 
Qurilish materiallari va moddalar yonishga bo’lgan xususiyatlari bo’yicha 3 ta 
guruxga bo’linadilar: 
1. Yonmaydiganlar; 
2. Qiyin yonadiganlar; 
3. Yonadiganlar.