O’zbekiston respublikasi qishloq va suv хo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti hayot-faoliyat хavfsizligi kafedrasi

Kimyoviy kuyishlar. Kimyoviy kuyishlar teriga kislotalar, ishqorlar va 
boshqa kimyoviy aktiv moddalarning tushishidan kelib chiqadi. Kuyishning 
chuqurligi kimyoviy unsurning aktivligi, harorati va uzoq ta’siriga bog’liq bo’ladi. 
Kimyoviy moddalardan kuyish ishlab chiqarishda ham, turmushda ham 
ko’pincha kimyoviy moddalarni pala-partish ishlatish oqibatida yuz beradi.
Bemorni shifoxonaga olib borishdan oldin birinchi yordam sifatida og’riqni 
qoldiruvchi, neyroleptiklar qilinadi, soda ishqorli suyuqliklar ichiriladi, plazma 
o’rnini bosuvchi yoki elektrolitli eritmalarni vena orqali yuborish, kardiotonik 
moddalar va ishqorli eritmalarni ko’p ichirish zarur.
Bu kabi kuyishlarda birinchi tibbiy yordam - kimyoviy moddani kuchli suv 
oqimi bilan tez yuvib tashlashdan boshlanadi. Modda qoldiqlarini esa neytrallash 
kerak. Kislotalarni neytrallash uchun 2% li ichimlik soda eritmasi qo’llaniladi. 
Qattiq kuyishda bu sohaga bo’r kukuni sepiladi. Ishqorlarni 2% li sirka kislota 
yoki limon kislota eritmasi bilan neytrallanadi. Terigsha yonib turgan fosfor 
bo’lakchalari tushganda gavdaning bu qismini suvga botirib turish va fosfor 
qoldig’ini pinset bilan olib tashlash kerak. Shikastlangan sohaga 5% li miss 
kuprosi eritmasiga ho’llangan bog’lam qo’yiladi yoki talk kukuni sepiladi. 
Lekin shudnay holalar ham bo’ladiki, bunda suvdan foydalanish zararlidir. 
Masalan, diyetilalyuminiy gidrid, triyetilalyumniy suv bilan birikkanda yonadi 
yoki yangi ohak, konsentrlangan sulfat kislotasi suv bilan qo’shilganda 
qo’shimcha kuyishga olib keladi.
Kimyoviy kuyishlar termik kuyishga o’xshasa-da, o’z xususiyatlariga ega, 
kislotalar bilan kuyish koagulyatsion nekroz tipida kechadi, bunda kislotali 
proteinatlar brikmasi paydo bo’ladi, oqsillarning tez parchlanishi, to’qimalarning 
suvsizlanishi kelib chiqadi va natijada qalin qavat (strup) hosil bo’ladi. Ishqorlar 
bilan kuyish aksincha, kolliktivatsion nekrozlar hosil bo’lishi bilan ifodalanadi. 
Kimyoviy kuyishlarni maxalliy davolash, termik kuyishlarni davolashdan jiddiy 
farq qilmaydi.