O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi
Sotilgan mahsulotlar sifatini tahlil qilish uslubi
Download 1.68 Mb. Pdf ko'rish
|
@uz baza iqtisodiy tahlil va audit
- Bu sahifa navigatsiya:
- O’rtacha navlik koeffisiyeti qanday aniqlanadi
|
6.3. Sotilgan mahsulotlar sifatini tahlil qilish uslubi
Mahsulot sifati ma‟lum ko‟rsatgichlar yordamida ifodalanadi. Masalan, paxtaning sifati uning navlari bilan, donning sifati uning sinflari bilan, qoramol go‟shtining sifati semizlik kategoriyalari (yuqori, o‟rta, o‟rtadan past va oriq kategoriyalari) bilan, sutning sifati uning yog‟lilik darajasi bilan ifodalanadi. Shunday tasnifiy belgilar boshqa qishloq xo‟jalik mahsulotlarida ham mavjud. Mahsulot sifatining oshgan yoki kamayganligini aniqlash uchun avvalo uning sifatini ifodalovchi o‟rtacha ko‟rsatkichni (koeffisiyentni) hisoblab olish zarur.O‟rtacha koeffisiyentlar yordamida mahsulot sifatining dinamikasini (yoki rejasining bajarilishini) qiyoslash orqali tahlil qilinadi. Mahsulot sifatining oshishi o‟z navbatida sotilgan mahsulot miqdori va hajmining oshishiga hamda foydaning ko‟payishiga va rentabellik darajasining oshishiga olib keladi. Mahsulot sifatining oshishi unga bo‟lgan talabning oshishiga sababchi bo‟ladi. Mahsulot sifatining oshishi bozorda raqobat kurashida yutib chiqish yoki o‟z mavquyeini ushlab turish imkoniyatini yaratadi. Sifatli mahsulot bozorda yuqori baholarda sotilib, qo‟shimcha daromad olib kelish manbaiga aylanadi. Mahsulot sifatining tahlilini sotilgan paxta misolida ko‟rib chiqamiz. 24 Sotilgan paxta sifati o‟rtacha navlik koeffisiyenti va o‟rtacha sotish bahosi koeffisiyenti ko‟rsatkichlari bilan ifodalanadi. O’rtacha navlik koeffisiyeti qanday aniqlanadi? Sotilgan paxtaning har bir navi bo‟yicha hisoblangan qiymatlarining jami summasini jami paxtaning birinchi nav bo‟yicha hisoblangan qiymatining jami summasiga bo‟lish orqali o‟rtacha navlik koeffisiyeti aniqlanadi 𝑲𝑵 = ∑ ∑𝒒 𝒊 ∗ 𝒔 𝒊 ∗ 𝒑 𝒊 ∑𝒒 𝒊 ∗ 𝒑𝟏 𝒊 Bunda ∑𝒒 𝒊 −sotilgan jami paxta miqdori; 𝒔 𝒊 −har bir paxta navning salmog‟i (hissasi), koeffisiyent hisobida; 𝒑𝟏 𝒊 − birinchi navning bahosi; 𝒑 𝒊 − har bir navga tegishli bo‟lgan sotish bahosi; Hisobot yilidagi o‟rtacha navlik koeffisiyentini bazis yilidagi o‟rtacha navlik koeffisiyentiga solishtirib, paxta sifatining oshgan yoki pasayganligi aniqlanadi. ∑ ∑𝒒 𝟏 𝒔 𝟏 𝒑 𝟏 ∑𝒒 𝟏 𝒑𝟏 𝟏 − ∑ ∑𝒒 𝟎 𝒔 𝟎 𝒑 𝟎 ∑𝒒 𝟎 𝒑𝟏 𝟎 = ±∆ 𝒌𝒏 Sotilgan mahsulot sifatining o‟zgarishi pul tushumi hajmining o‟zgarishiga hamda o‟rtacha sotish bahosining o‟zgarishiga sababchi bo‟ladi. Pul tushumi hajmining o‟zgarishiga mahsulot sifati o‟zgarishining ta‟sirini aniqlash uchun «Hisobot yilida shu yil navlik darajasi va bazis yilidagi baho bo‟yicha hisoblangan pul tushumi» hajmidan «Hisobot yilida bazis yilidagi navlik darajasi va bazis yilidagi baho bo‟yicha hisoblangan pul tushumi» hajmini chegirib tashlash kerak: ∑ ∑𝒒 𝟏 𝒔 𝟏 𝒑 𝟎 − ∑ ∑𝒒 𝟏 𝒔 𝟎 𝒑 𝟎 = ±∆ 𝒌𝒏 Paxta sifati o‟zgarishining o‟rtacha sotish bahosining o‟zgarishiga ta‟sirini aniqlash uchun sifat o‟zgarishi hisobiga olingan pul tushumi hajmini hisobot yilida sotilgan mahsulotning jami miqdoriga bo‟lishi kerak Download 1.68 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|