O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi

Asosiy o’quv materiallarining qisqacha bayoni 
14.1.Rentabellik korsatkichlarining turlari va ularni hisoblash
usullari 
Rentabellik korxonaning daromadliligini, foydaliligini ifodalavchi iqtisodiy 
ko‟rsatkichidir.Hozirgi vaqtda rentabellik asosan quyidagi ko‟rsatkichlar bilan 
ifodalandi: 
Rentabellik ko’rsatkichlari va ularni hisoblash usullari: 
Sotilgan mahsulotlar rentabelligi:
Asosiy fondlar rentabelligi:

---

55 
Aktivlar rentabelligi :
Xususiy kapital rentabelligi:
(1).
𝑹
𝒙𝒌
=
𝑺𝑭∗𝟏𝟎𝟎
𝑼𝑲+𝒁𝑲+𝑸𝑲+𝑻𝑭
(2).
Bunda,YF-yalpi foyda., SF-sof foyda., STF-soliq to‟langunga qadar bo‟lgan foyda., 
TN-sotilgan mahsulot tannarxi., UA- uzoq muddatli aktivlar., 
AA- aylanma aktivlar., XK- xususiy kapital.UK-ustav kapitali.,ZK-zaxira 
kapitali.,QK- qo‟shilgan kapital.,TF-taqsimlanmagan foyda. 
14.2. Sotilgan mahsulotlar rentabelligini tahlil qilish uslubi 
Sotilgan mahsulot rentabelligining tahlili taqqoslashdan boshlanadi. Hisobot yilidagi 
rentabellik darajasini bazis yilidagi (yoki rejadagi) rentabellik darajasiga solishtirib, 
umumiy o‟zgarishi aniqlanadi: 
 
Ushbu o‟zgarishga ikki omil ta‟sir qiladi: 
1. O‟rtacha sotish bahosining o‟zgarishi; 
2. 1 s mahsulot tannarxining o‟zgarishi. 
Omillar ta‟sirini zanjirli bog‟lanish usuli orqali hisoblash tartibini keltirdik . 
O’rtacha sotish bahosi o’zgarishining ta’siri
:
 
1 s mahsulot tannarxi o’zgarishining ta’siri:
Usbu omillar ta‟sirlarining yig‟indisi rentabellik darajasining umumiy o‟zgarishiga 
teng kelishi shart: 
.Shundan keyin omillar ta‟siriga baho 
berilib,xulosa yoziladi. 
Endi, ushbu usuldan foydalanib, sotilgan qishloq xo‟jalik mahsulotlari 
rentabelligining tahlilini sotilgan paxta misolida 9-jadval ma‟lumotlari asosida ko‟rib 
chiqamiz. 
Usbu omillar ta‟sirlarining yig‟indisi rentabellik darajasining umumiy o‟zgarishiga 
teng kelishi shart: 
.Shundan keyin omillar ta‟siriga baho 
berilib,xulosa yoziladi. 
9-jadval