O'zbekiston respublikasi qishloq xo'jaligi vazirligi termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti «meva-sabzavotchilik, uzumchilik, issiqxona xo'jaligi»

Tadqiqot ishining maqsadi
Surxondaryo viloyatining barcha sug’oriladigan yerlarida kechki sabzining turli xil navlarini ekib ullarning ichidan tezpishar yuqori va sifatli hosil berivchi navlarni o’rganib, maqbulini aniqlashdan iborat.


Tadqiqot ishining vazifalari
Kechki sabzining yetishtirish texnalogiyasini o’rganish.
Sabzi navlaring sixema asosida ekishning hosildorlikka ta’sirini aniqlab, amaliyotga tadbiq qilish.
ADABIYOTLAR SHARHI
Сабзи тўрт минг йилдан бери экиб келинмоқда, ҳозирги даврда ушбу туридан селекция йўли билан кўп маданий турлари яратилган. Тахминларга кўра, биринчи марта сабзи Афғонистонда етиштирилган, у ерда энг кўп хилма-хил сабзи турлари ўсади. Қадимий греклар ва римликлар сабзини кенг ўстиришган ҳамда “даукус” ва “кароте” деб аташган ва кейинчалик бу сўзлар унинг ботаник номига айланган. Дастлаб, сабзи илдиз ҳосилини олиш учун эмас, балки хушбўй барглари ва уруғлари учун ўстирилган. Сабзи илдизини озиқ-овқатда ишлатиш ҳақида биринчи эслатма биринчи асрнинг қадимги манбаларида учрайди. Х-ХIII асрлар давомида замонавий сабзи турлари Европага келтирилган. Андалусиялик Ибн ал-Авам сабзининг қизил ва сариқ навларини тасвирлаб берган. Ажабланарлиси шундаки, сабзи сўзи билан ҳамма тўқ сариқ илдизмевани тасаввур қилади. Бироқ замонавий сабзи ранги узоқ муддатли танлов натижасидир. XVII асрга қадар тўқ сариқ сабзи умуман йўқ эди. Биринчи сабзи оқ (майдоноз илдизи каби) ва бинафша ранг (лавлаги каби) бўлган. Қизил ва сариқ сабзи навлари кейинчалик пайдо бўлди. Россиялик олим Николай Вавилов оқ ва бинафша ранг сабзининг ватани Афғонистон, сариқ сабзиники – Хитой деб таъкидлади, аммо қизил ранг Ўрта Ер денгизида биринчи бўлиб ўсган. Қўшма Штатларнинг учинчи Президенти, сабзисевар Томас Жеферсон ўз боғида 18 турдаги сабзи етиштиришга муваффақ бўлган. Маълумки, сабзи янгилигида ва пишириб истеъмол қилинади.
Rossiya aholisining, ayniqsa, sabzi va lavlagi etakchi o'rinlardan birini egallagan shimoliy va markaziy hududlarda oziqlanish tarkibida ildiz ekinlarining ahamiyatini ortiqcha baholash qiyin. Rossiya Fanlar akademiyasining Oziqlantirish institutining dalillarga asoslangan ma'lumotlariga ko'ra, odam yiliga o'rtacha 7-10 kg sabzi va 6-10 kg lavlagi iste'mol qilishi kerak (Pivovarov, 2006, 2017).

1.