O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR
VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Kompyuter injiniring fakulteti
Pedagogika va Psixologiya fanidan
5-amaliyot ish

Guruh: 222-21 guruh talabasi

Bajardi:Nigmatov Sardor,
Tekshirdi: Abdullayev A.N

TOSHKENT 2023

Shaxs xususiyatlarini o‘rganish metodikalari. (R.Kettel, Ayzenk testlari)
Shaxs xususiyatlarini o‘rganishda psixologiyaning barcha metodlaridan foydalanish mumkin, yani kuzatish, eksperiment, test, suhbat, anketa, faoliyat natijalarini tahlil qilish, sotsiometriya metodlari. Ular orasida koproq so`rovnoma va test metodlaridan foydalanish keng tarqalgan.
Shaxsni o’rganishning proektiv metodi eksperiment natijalariga asosan proeksiyalarni aniqlash va so’ngra ularni tahlil qilishni ko’zda tutadi3. Proeksiya tushunchasini tavsiflash «Men»ning himoya mexanizmlari bilan uzviy bog’liq. Proektiv metodlar yordamida inson proeksiyalarining psixologik mexanizmlari o’rganiladi.
Shaxsiy xususiyatlarni o’rganish haqida gap ketganda, turli usullar va testlar mavjud. Quyida R.Kettel testi va Eyzenk testlari kabi tez-tez ishlatiladigan usullar keltirilgan.
R. Kettel va Ayzenk testlari psixologiya sohasida o’zlarining ahamiyatini o’z ichiga olgan.
R. Kettel testi (yoki 16 PF) bu dunyoda eng mashhur psixologik testlardan biri hisoblanadi1. Uning asosiy maqsadi insonning shaxsiy xususiyatlarini aniqlash. Testda 187 ta savol bor1. Test natijalari insonning 16 ta asosiy xususiyatini ko’rsatadi1.
Ayzenk testi esa insonning ekstraversiya/introversiya va nevrotizm darajasini aniqlash uchun ishlatiladi2. Uning asosiy maqsadi insonning IQ ko’rsatkichini aniqlash32. Testda 40 ta savol bor va ularni 30 daqiqa ichida javob berish kerak4.
Bu testlar insonning shaxsiy xususiyatlarini aniqlovchi asosiy vositalardan hisoblanadi va ularning natijalari insonning shaxsiy xususiyatlarini aniqlovchi muhim ma’lumotlar beradi.
Temperament va uning turlari. (temperamentni o‘rganish metodlari)
Temperament insonning yuqori asabiy faoliyatining tug’ma xususiyatlari bilan chambarchas bog’liq. Bu hissiylik, ta’sirchanlik, xatti-harakatlar va har qanday faoliyat nuqtai nazaridan odamlar o’rtasidagi farqlar bilan tavsiflanadi1.
Temperament turlari quyidagicha bo’linadi:
Xolerik: Bu turdagi odamlar turli holatlarni jonli ravishda boshdan kechirishga intiladi va ularni tezda unutadi. Xolerik temperament o’z egasini juda harakatchan va baquvvat odam sifatida tavsiflaydi1.
Sanguine: Bu xolerikka o’xshaydi, lekin agar birinchi harakat o’tkir bo’lsa, unda sanguine odamlar ularni oson va silliq qiladilar. Sanguine odamlar juda harakatchan yuz ifodasi bo’lgan quvnoq odam, u juda ta’sirchan va tashqi ogohlantirishlar bilan osongina chalg’itadi.
Flegmatik: Flegmatik temperamentga ega odamlar odatda tinch va o’zlariga xos. Ular o’zlarining his-tuyg’ularini ifodalashda ehtiyotkorlar va ularning harakatlari odatda yavaş va o’ylangan.
Melanxolik: Melanxolik temperamentga ega odamlar odatda g’amgin va tasirchan. Ular o’zlarining his-tuyg’ularini chuqur ifodalaydilar va ularning harakatlari odatda sekin va o’ylangan.
Temperamentni o’rganishning juda ko’p xilma-xil metodlari mavjud1. Quyida bir nechta usullar keltirilgan:

Kuzatish metodi: Bu metod asab tizimi xususiyatlarini o’rganishda ishlatiladi2. Kuzatish orqali turli yoshdagi odamlarning diqqati, his-tuyg’ulari, asab tizimining tashqi ifodalarini, imo-ishoralarini, sezgirligini, xulq - atvorini, nutq faoliyatini o’rganish mumkin2.

O’z-o’zini kuzatish metodi: Bu metodda shaxs o’zining ruhiy holatini, his-tuyg’ularini va o’zgarishlarini kuzatadi.
Testlar: Bu metodda turli testlar ishlatiladi. Masalan, R. Kettel va Ayzenk testlari kabi.
Temperament formulasi: Bu metodda shaxsning temperament tipini aniqlash uchun maxsus formulalar ishlatiladi1. Bu metodda shaxs o’zining harakatlarini, his-tuyg’ularini va boshqa xususiyatlarini baholaydi.
Suhbat, so’rovnoma, biografiya metodlari: Bu metodlar individual xususiyatlarni o’rganishda muhim ahamiyatga ega.
Egizaklar metodi va uning turlari: Bu metodda shaxsning xarakter aksentuatsiyasini o’rganish uchun egizaklar ishlatiladi.
Bu usullar orqali shaxsning temperament xususiyatlarini aniqlovchi muhim ma’lumotlar olinadi.