O’zbekiston Respublikasi Raqamli Texnologiyalar Vazirligi Muhammad al-Xorazmiy nomidagi

O’zbekiston Respublikasi Raqamli Texnologiyalar Vazirligi
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi
Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti
Ehtimollik va statistika fani bo’yicha

MUSTAQIL ISH

Mavzu: Tovar, mahsulot, xizmatlarga bo’lgan talablarni qurish.

Bajardi:MTH004-guruh talabasi

Ravshanjonova Sevara
Tekshirdi: Kuralov Bekjon

Toshkent-2023

Mavzu: Tovar, mahsulot, xizmatlarga bo’lgan talablarni qurish.

1. 
   Taklif qilinayotgan tovar, mahsulot yoki xizmat turiga bo‘lgan talabni eng ommabop bo’lgan telegram ijtimoiy tarmog’ida potensial iste‘molchilardan so‘rovnoma o‘tqazib aniqladim. So‘rovnoma skrinshotlari quyida ilova qildim.
   

Olingan soʻrovnoma maʼlumotlari boʻyicha talabni bahoga nisbatan bogʻliqligi funksiyasini quramiz.

No, i	Baho, pi	Ni	Talab, D(pi)	Foyda (pi-10) D(pi)	Foyda (pi-15) D(pi)	Foyda (pi-18) D(pi)
1	2	3	4	5	6	7
1	10	21	37	0	-185	-296
2	12	6	16	32	-48	-96
3	15	4	10	50	0	-30
4	18	3	6	48	18	0
5	20	3	3	30	15	6

Talabni bahoga nisbatan bogʻliqligi – bu 4-ustunni 2- ustunga bogʻliqligidir. Jadvalfagi bogʻliqlikni 5 ta nuqtasi boʻyicha talab egri chizigʻini eng kichik kvadratlar usulida yasaymiz.

Chiziqli regressiya tenglamasi 𝑦 = 𝑏0 + 𝑏1 ∙ 𝑥 ni qurish uchun, noma’lum 0 b va 1 b parametrlar topish formulalari quyidagicha:

X ning o’rta arifmetigini Excelda quyidagi funksiya yordamida topamiz:

Y ning o’rta arifmetigini Excelda quyidagi funksiya yordamida topamiz:

(x²)` =(10<sup>2</sup>+12<sup>2</sup>+15<sup>2</sup>+18<sup>2</sup>+20<sup>2</sup>)/5=238.6
(x`)²=15²=225
(y²)` =(37<sup>2</sup>+16<sup>2</sup>+10<sup>2</sup>+6<sup>2</sup>+3<sup>2</sup>)/5=354
(y`)²=14.4²=207.36
(y*x)`= (10*37+12*16+15*10+18*6+20*3)/5=176
y`*x`=15*14.4=216
b₁= (176-216)/(238.6-225)=-2.94118
b₀=14.4-(-2.94118)*15=58.5177

Juft chiziqli regressiyada determinatsiya koeffitsiyenti r_yx² - juft chiziqli korryelyatsiya koeffitsiyenti kvadratiga teng.

Chiziqli juft korrelyatsiya koeffitsiyenti – y va x belgilar oʻrtasidagi chiziqli bogʻliqlik zichligi koʻrsatkichidir


r_yx=(176-216)/ -0.8957
Maksimal daromadga erishilishi va u 50 ming soʻmni tashkil qilishini koʻramiz. Bunda 37 ta potensial isteʼmolchidan 10 tasi, yaʼni 27% kitob uchun pul toʻlash imkoniga ega boʻladi.
Maksimal daromad :
Agar sarf – xarajatimiz 10ming so’m va sotuv narxi 15ming so’m bo`lganda 50ming so’m maksimal daromad ko`rar ekanmiz. Optimal ishlab chiqarishlarni jadvalda keltiramiz .
Turli xil sarf-xarajatlarda maksimal daromad optimal ishlab chiqarish, potensial isteʼmolchilar soni quyidagicha jadvalda keltirilgan.

Sarf-xarajatlar	10	15	18
Optimal ishlab chiqarish	10	6	3
Baho	15	18	20

Shuni taʼkidlash kerakki, ulgurji baho 5 ming soʻmga oshganda, chakana baho bor yoʻgʻi 3 ming soʻmga, 3 ming so’mga oshganda 2 ming so’mga oʻzgarishi koʻproq daromad berar ekan.

Jadvaldan koʻrinib turibdiki sarf-xarajatlarning oshib borishi bilan optimal ishlab chiqarish kerak boʻlgan mahsulotlar soni kamayapti va har bir mahsulotning bahosi ortib borayapti. Sarf xarajatning 5 ming soʻmga oʻzgarishi, mahsulot bahosini oʻzgarishiga olib kelishi ham, olib kelmasligi ham mumkin. Talab funksiyasini mikrostrukturasi shunda namoyon boʻladiki – bahono unchalik katta boʻlmagan miqdorda oʻzgarishi, isteʼmolchilarning juda katta guruhlarini sotib olishdan voz kechishiga olib kelishi mumkin, bu esa foydaning kamayishiga olib keladi.
Agar biz sarf-xarajatga mablag` ko`p ajratsak yoki inflatsiya sababli sarf -xarajatimiz ko`payib ketsa bizning maksimal daromadimiz keskin kamayadi . Lekin bizning foydamiz kamayishiga nafaqat inflatsiya balki mijozlarning kamayishi ham sabab bo`ladi . Masalan jadvalni 1 - ,2- ustunlarida sarf harajatlarimiz 5000so’mga o`zgargan mijozlar soni ham o’zgargan lekin foyda 3000 so’mga oshgan , 2- ,3- ustunlarda esa sarf-xarajatlarimizning 3000so’mga oshishi 3ta mijozni yo’qotishimizga sabab bo`ladi va foydamiz 2000so’mga kamayadi Shuning uchun iloji bo`richa sarf-xarajatlarni mahsulotimizga ham mos ham foydali qilib ishlab chiqarish kerak .