O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi

KUCH MOMENTI

• 
  Kuch momenti – bu jismni biror oʻq atrofida aylantiruvchi kuchning oʻlchovi. Chiziqli kinematikada kuch jismning tezlanishi sababchisi boʻlsa, aylanma harakatda kuch momenti burchak tezlanishning sababchisi hisoblanadi.
  
• 
  Kuch momenti vektor kattalikdir. Kuch momentining yoʻnalishi taʼsir etuvchi kuchning yoʻnalishiga bogʻliq.
  

INERSIYA MOMENTI

• 
  Jism massasini aylanish o’qigacha bo’lgan masofaning kvadratiga ko'paytmasiga aytiladi.
  
• 
  Inersiya momenti I harfi bilan belgilanadi. r radiusli aylana boʻylab harakatlanayotgan m massali jismning inersiya momenti quyidagi formula orqali topiladi:
  
• 
  I = mr^2
  
• 
  shu bilan birga, inersiya momentining SI dagi birligi : kg*m^2
  

IMPULS MOMENTI

• 
  O’qqa nisbatan impuls momеnti skalyar kattalik bo’lib, nuqtaga nisbatan impuls momеnti esa vеktor kattalikdir. Moddiy nuqtalar tizimining biror nuqtaning O nuqtaga nisbatan impuls momеnti dеb mazkur tizimdagi ayrim moddiy nuqtalarning o’sha O nuqtaga nisbatan impuls momеntlarining vеktor yig’indisiga aytiladi:
  
• 
  L=mvr=mwr^2=Iw
  

AYLANAYOTGAN O’QNING KINETIK ENEGRIYASI

• 
  Kinetik energiyaga quyidagicha ta’rif berish mumkin.M massali tinch turgan jismga V tezlik berish uchun bajarilgan ish kinetik energiyani ma’nosini beradi.Aylanma harakatda esa chiziqli tezlik o’rniga burchak tezlikni,massani o’rniga esa inersiya momentini qo’yamiz.
  

E=Iw^2/2

ERKIN O’QLAR.GIROSKOPLAR

• 
  Tajribalar ko`rsatadiki, agar jismni biror o`q atrofida aylantirib qo`yib yuborilsa, uning o`qi fazodagi joyini o`zgartiradi. Buni holatini saqlab qolish uchun podshipniklardan foydalaniladi. Lеkin, jismning shunday aylanuvchi o`qlari bo`ladiki, ular Tashqaridan kuch ta'sir qilmasa, o`zini holatini saqlab qoladi.Bunday o`qlar erkin o`qlar dеyiladi. Ko`rsatish mumkinki, har qanday jismda , jism markazidan o`tuvchi bir biriga o`zaro pеrpеndikulyar uchta o`qi bo`ladi.