farovon va o‘ziga to‘q mavjudlik maqsadida vujudga keladi»28. Davlat hoki
miyati masalasiga uning «uch yaxshi» va «uch
kelsak, Aristotel shaklini qayd etadi. Davlat
yomon»
hokimiyatining «yaxshi» shakli deganda u jamiyatga xizmat qiluvchi
hokimiyat shakllari: monarxiya, aristokratiya, «politiya», ya‘ni o‘rta sinf hokimiyatini tushunadi. Davlat hokimiyatining «yomon» shakllari qatoriga
Aristotel tiraniya, sof oligarxiya va ashaddiy demokratiyani kiritadi. Aristotel sababiy
bog‘lanishlarning rang-barangligi muammosini ilgari
surib, dialektikani yanada rivojlantirgan. Uning to‘rt sabab: moddiy, formal, harakatlantiruvchi va yo‘naltiruvchi sabablar haqidagi ta‘limoti ma‘lum. «Narsalar va hodisalar vujudga kelishiga sabab bo‘luvchi omil (materiya, substrat) – moddiy sabab»;
«narsaning mohiyatini belgilovchi omil – formal sabab»; «harakat asosi – harakatlantiruvchi sabab»; «biror narsani amalga oshirishdan ko‘zlangan maqsad – yo‘naltiruvchi sabab». Aristotel shakl va mazmun (materiya) dialektikasini tahlil qilishning o‘z usulini taklif qildi. Narsa – bu shakl va
materiyaning takomillashuvi
birligi. Narsalarning vujudga kelishi va ularning shaklga bog‘liqdir. SHakl o‘z mohiyatiga ko‘ra faol,
materiya esa passivdir. SHakl – narsaning tashqi ko‘rinishi, u dunyoning
rang-barangligi
va G‘arb falsafasida – Pifagor va
borlig‘ini belgilaydi. Pifagorchilar uyushmasi falsafasi, eley
maktabi falsafasi, shuningdek Suqrot, Platon falsafasi va sh.klarda o‘z ifodasini to‘adi. Jumladan, miloddan avvalgi IV asrda yashab ijod qilgan qadimgi yunon faylasufi Platon ikki dunyo –
―g‘oyalar dunyosi‖ va ―narsalar dunyosi‖ mavjudligi haqida saboq beradi
Do'stlaringiz bilan baham: |
